Materialshunoslik va yangi materiallar texnologiyasi

5.2 PROGRESSIV MATERIALLAR 
Yuqori 
texnologik 
mahsulotlardan 
foydalanish 
uchun 
mo’ljallangan (xay-tek) 
materiallarga ba’zan shartli ravishda “progressiv” materiallar atamasi qo’llaniladi. Yuqori 
texnologiyalar deganda odatda zamonaviy murakkab printsiplarda ishlovchi mahsulot yoki 
uskunalar tushuniladi. Bu kabi mahsulotlar sirasiga turli elektron uskunalar, xususan raqamli 
video-audio kameralar, CD/DVD pleyerlari, kompьyuterlar, optik tolali tizmlar bundan tashqari 
kosmik yo’ldoshlar, aerokosmik va raketa texnologiyalari uchun qurilmalar kiradi.
Progressiv materiallar sezilarli darajada o’zi bilan yuqorida qayd etilgan oddiy moddalarni 
bundan tashqari yetakchi tasnifga ega yangi materiallarni xam taqdim etadi. Ushbu materiallar 
metall, keramika yoki polimer bo’lishi xam mumkin, biroq ularning qiymati odatda juda yuqori. 
Progressiv materiallar sirasiga yana yarimo’tkazgichlar, biomateriallar va biz “kelajak 
materiallari” deb atovchi moddalar kiradi. Bular “aqlli” materiallar deb ataluvchi 
nanotexnologiya mahsulotlaridir, ular xaqida quyida so’z yuritiladi. Ushbu sinfga oid 
materiallarning xossalari va ishlatilish soxasi – masalan lazerlar tayyorlash uchun mo’ljallangan 
materiallar, integral sxemalar, axborotni magnit saqlovchilar, optik tolali va suyuq kristalli 
displeylar xam keyingi bo’limlarda ko’rib chiqiladi.
 
Yarimo’tkazgichlar 
Yarimo’tkazgichlar elektr xossalariga ko’ra elektr o’tkazuvchan materiallar (metallar va 
metall qotishmalar) va izolyatorlar (keramika va polimerlar) orasida oraliq o’rinni egallaydi. 
Bundan tashqari yarimo’tkazgichlarning elektrik xarakteristikasi begona atomlarning minimal 
miqdoriga nisbatan juda nozik. Yarimo’tkazgichli materiallarni yaratish integral tizim rivojini 
olib keldi, natijada oxirgi uchta o’n yillik oralig’ida elektronika va kompьyuter texnikasida 
o’zgarishlar amalga oshirildi.

---

29 
Biomateriallar 
Biomateriallar inson tanasi uchun implantant sifatida qo’llaniladi, zararlangan a’zo yoki 
terini almashtirish uchun mo’ljallangan. Ushbu turdagi materiallar zaxarli moddalar ajratmasligi 
va inson terisiga mos bo’lishi zarur (rad etuvchi reaktsiya chaqimasligi lozim). Barcha aytib 
o’tilgan modda turlari –metallar, keramika, polimerlar va yarimo’tkazgichlar, biomateriallar 
sifatida ishlatilishi mumkin. Na’muna o’rnida sun’iy bo’ksa bo’g’imlarini tayyorlash uchun 
ishlatiladigan bir qancha biomateriallarni keltirish mumkin. Quyidagi savollar biomateriallar 
uchun tayyorlangan maxsus bo’limda ko’rib o’rganiladi.