Materialshunoslik indd

– 
o‘lchamlari; d –shakli; e – orientatsiyasi.
Strukturali kompozitlarda kompozitsion va gomogen materiallar 
mujassamlangan.
Bu bobda kompozitlarni muhokamasi keltirilgan klassifikatsiyaga 
monand olib boriladi.
dispers  to‘ldirgichli  kompozitlarni 
ikkita  sinfi  bor  –  dispers 
fazasi yirik zarralardan hosil bo‘lgan kompozitlar va matritsada tar
-
qalgan  (joylashgan)  mayda  dispersli  to‘ldirgichli  kompozitlar.  Ular 
orasidagi  farq  armaturalash  yoki  kuchaytirish mexanizmida. “Yirik 
zarra” termini matritsa va dispers faza o‘rtasida atomlar yoki mole
-
kulalar darajasida o‘zaro bog‘lanish bo‘lmasligini anglatadi, demak, 
bunday sistemaga yaxlit muhit mexanikasiga qarab yondashiladi. 
Ko‘rilayotgan turdagi kompozitlarning ko‘pida dispers fazaning zar
-
ralari matritsaga nisbatan qattiqroq va bikirliroq. Bunday zarralarni 
mavjudligi  matritsa  materialini  zarralar  atrofida  ko‘chishini  chega
-
ralaydi.  Mazmunan,  bu  yerda  ta’sir  etuvchi  kuchlanishlarni  qayta 
taqsimlanish o‘rni bor, ya’ni ular qisman dispers fazaning zarralariga 
o‘tadi va u yuklamani bir qismini ko‘taradi. 
(a)
(b)
(d)
(e)
(f)

---

234
Ko‘rilayotgan holda kuchaytirsh darajasi yoki materialning mexa­
nik xossalarini oshirish matritsa­to‘ldirgich chegarasidagi bog‘lanish 
darajasiga bog‘liq.
Matritsada taqsimlangan mayda dispers to‘ldirgichning o‘lchamlari 
juda  kichik:  ularni  diametri  0,01  dan  0,1  mkm  (10–100nm)  diapa
-
zonida. Bu holda dispers faza va matritsani o‘zaro ta’siri atom yoki 
molekulalar darajasida bo‘ladi.