Materialalrni kesib ishlash, asboblar va stanoklar

 
 
Stanokning aosiy qismlari: 
1- stanok stoli; 
2- shpindel babkasi, surish korobkasi va ko’garish mexanizmi bilan birgalikda; 
3- tezliklar kutishi; 
4- stanok eletrodvigateli; 
5- stanina; 
6- stanina asosi. 
Boshqarish organlari:
7- stolning surish dastagi; 
8- shpindelni yuqoriga. ko’tarish va tushirish, uni mexanik ravishda surilishini 
boshqarish shturvali. 
Stanokdagi mavjud bo’lgan harakatlar turi: 
Asosiy harakat deb, shpindelni kesuvchi asbob bilan birga-likdagi aylanma 
harakatiga aytiladi, 
So’rish harakati — shpindel va kesuvchi asbobni o’q bo’yicha ilgarilama 
harakatidan iborat. 
YOrdamchi xarakat — shpindel babkasi, stolni vertikal yo’nalish-da, qo’l bilan 
siljitish va shpindelni o’qi bo’ylab tezlik bilan harakatlantirishlaridan iborat. 

---

81 
Radial-parmalash stanogi
Vertikal-parmalash stanoklarining asosiy kamchiligi shundan iboratki, ularda 
shpindelning qulochi, ya’ni shpindel uqidan kolonnagacha bulgan oraliq kagga 
emas. Bu xol hisobga olinib, ayniqsa, yirik va og’ir tayyorlamalarga ishlov 
berishda, radial-parmalash stanoklaridan foydalaniladi. Radialparmalash stanok-larida 
yakkalab seriyalab ishlab chiqarish va tahmir qilish sharoitida parmalash, teshikni 
parmalab kengaytirish, eshiklarni yunib kengaytarish, rezbalar qirqish ishlari va 
boshqa ishlar bajariladi. Radialparmalash stanogida ishlov beriladigan tayyorlama 
stanok stoliga yoki tug’rvdan-tutri fundament gashtasiga urnatiladi va quzg’almas 
qilib mahkamlanadi. Kesuvchi asbob (parma, zenker va boshqalar) o’qini ishlov 
beriladigan teshik uqi bilan to’g’ri keltarish uchun bu tipdagi stanoklarda shpindel 
babkasi shpindel va unga maxkamlangan kesuvchi asbob bilan birga siljitiladi. 
25-rasmda 2V56 rusumli radial-larmalash sganogining kinematik chizmasi 
tasvirlangan. Stanok quyidagi 
asosiy uzel va qismlardan 
tuzilgan: 
kolonna 
B
qimirlamaydigan 
qilib 
briktirilgan fundament shaxtasi 
A dan iborat; kolonna bo’ylab 
vint G va elektr dvigateli D 
yordamida 
traversa 
V 
yuqoriga 
hamda 
pastga 
harakatlantiriladi.
25-rasm. 2V56 rusumli radial-larmalash sganogi. 
SHpindel babkasi E va shpindel J traversaga o’rnatilgan. 
Bu stanokda parmalanishi mumkin bulgan teshikning eng katta siametri 50 mm, 
shpidelning uqidan kolonnagacha bulgan eng katta oraliq 1095 mm. eng kichik oraliq 
esa 375 mm, shgoshdelning vertikal yunalishda surila oladigan eng katga yuli 350 mm, 
traversa vertikal yunalishda surila oladigan eng katta masofa 940 mm. Radial-

---

82 
parmalash stanogida quyidagi tur harakatlar mavjud. Asosiy harakat — deb, 
shpindelning aylanma harakatiga aytiladi. Surish harakati — shpindelni vertikal 
yunalishda o’q buylab harakatlanishidan iborat; YOrdamchi harakat — shpindel 
babkasini traversa buylab gorizontal tekislikda qo’l bilan siljitish, aylanuvchi 
kolonka bo’ylab traversni mexanik ravishda harakatlantirish va qotirish, traversani 
kolonka bilan birgalikda qul bilan aylantirish va uni mexanik usulda qotirish 
harakatlaridan iborat. 
Asosiy harakat. Quvvati N3=5,5 kvt, aylanish soni p=1440 ayl/min bulgan 
elekgr dvigateli tezliklar qutisi orqali stanokning shpindeliga aylanma harakat uzatadi. 
Uzatish nisbati bo’lgan tishli g’ildiraklar harkatni uchta 23-13-40 shesternyadan iborat 
surilma blokka, har biri 22-34 va 43-27 shesternyalardan iborat ikxita blokka uzatadi, 
buning natijasida, almashtiriluvchi 33 shesternyalar urnatilganda shpindel 55dan 
1440 ayl/min gacha bulgan un ikki xil aylanishlar soni oladi. Agar bu almashtiriladigan 
shesternyalar urinlari almashtirib quyilsa, uzatish nisbati 40-37 buladi, buning natijasida 
shpidsel 80 dan 1680 ayl/min gacha yana 12 xil aylanishlar soni oladi. Kinematik 
zanjirning tenglamasi quyidagi ko’rinshssa yoziladi: 
Bu tezliklardan 12 tasi shesternyalar bloklarini surish yo’li bilan hosil 
qilinadi.