Matematikanı oqıtıw metodları. Matematikanı oqıtıw metodlarının’ klassifikatsiyası

Anıqlama. Mashqalalı jag’daydı sheshiw tiykarında payda bolg’an sabaq protsesi mashqalalı ta’lim delinedi.
Mektep matematika kurısında u’yretiletug’ın teoriyalıq tema materialları ma’sele ha’m mısallardı olardın’ mazmunına baylanıslı mashqalalı ha’m mashqalalı bolmag’an tu’rlerge bo’liw mu’mkin.
Eger u’yrenilip atırg’an tema materialındag’ı ma’sele ha’m mısallardı sheshiw waqtında oqıwshılar ushın jan’a matematikalıq tu’sinikler ha’m qag’ıydalardı o’z ishine alg’an bolıp, aldın’g’ı usıl menen sheshiw mu’mkin bolmasa, sheshiwdin’ jan’a usılları talap etilse, onda bunday ma’sele yamasa mısal mazmunı jag’ınan mashqalalı, kerisinshe sonday ma’sele yamasa mısallar oqıtıwshı ta’repinen oqıwshılarg’a sheshiw ushın berilse, bunday ma’sele ha’m mısallar oqıwshılar ushın mashqalalı bolmay qaladı, sebebi olar ma’sele ha’m mısal sheshiminin’ jan’a usılların izlenbesten, oqıtıwshının’ tu’sindirgeni boyınsha o’zlestirip aladı, berilgen mısal yamasa ma’sele tek g’ana koeffitsentleri menen aldın’gıdan o’zgeshe boladı.
Misol. Eger oqıtıwshı ax²+bx+c=0 tolıq kvadrat ten’lemenin’ ulıwma sheshimin tawıp, og’an arnalg’an 5x²+7x+2=0 mısadı ko’rsetkennen keyin, oqıwshılarg’a 6x²+5x+1=0 ten’lemeni sheshiwge berse, bull jag’day oqıwshılar ushın mashqalalı jag’daydı payda etpeydi, sebebi olar ushın bul mısal qızıq emes. Oqıwshılar bull mısaldı sheshiw waqtında hesh qanday jan’a matematikalıq nızam yamasa qag’ıydanı isletpesten aldın’g’ı mısaldag’ı koeffitsentler ornına jan’asın qoyadı, bunda oqıwshılardın’ pikirlew qa’biletleri qa’liplespeydi.
3 - mısal. Oqıtıwshı kvadrat ten’lemeler temasın o’tip bolg’annan keyin bikvadrat ten’lemeni o’tiw protsesinde to’mendegi mashqalalı jag’daydı payda etiwi mu’mkin.
Oqıtıwshı: 6x⁴+5x²+1=0 ten’lemeni qanday ten’leme dep ataymız?
Oqıwshılar: 4 - da’rejeli ten’leme delinedi.
Oqıtıwshı: durıs, solay dewimiz de mu’mkin, biraq matematikada bunday tu’rdegi ten’lemeni bikvadrat ten’leme dep ataydı ha’m onın’ ulıwma ko’rinisi ax⁴+bx²+c=0 tu’rinde boladı. Bunday tu’rdegi ten’lemeni qalay sheshemiz?
Oqıwshılar: Bizler bunday ten’lemeni sheshpegenbiz.
Mine usı jerde u’yrenilip atırg’an tema materialı menen oqıwshılar arasında biliw boyınsha mashqalalı jag’day payda boladı.
Okıtıwshı: x²=y dep belgilesek, x⁴ ni qalay belgileymiz?
Oqıwshılar: pikirlew ju’rgiziw, aldın o’tilgenlerdi eslew arqalı x⁴=u² dep belgilew durıs ekenligine isenim payda etedi.
Oqıtıwshı: Bul ten’lemeni ha’zirgi belgilewler boyınsha qanday ko’riniste jazıw mu’mkin?
Oqıwshılar: 6u²– 5u + 1 = 0.
Oqıtıwshı: bul payda bolg’an ten’leme qanday ten’leme delinedi?
Oqıwshılar: tolıq kvadrat ten’leme delinedi.
Oqıtıwshı: bull ten’lemeni qalay sheshemiz?
Oqıwshılar: tolıq kvadrat ten’lemeni sheshiwdin’ formulasınan paydalanıp sheshemiz:

Oqıtıwshı: biz payda bolg’an ten’lemeni sheship, qaysı belgisizdin’ ma’nislerin taptıq?
Oqıwshılar: belgisiz y ti taptıq.
Oqıtıwshı: nenii tabıw soralg’an edi?
Oqıwshılar: x tı tabıw soralg’an edi.
Oqıtıwshı: x tı qalay tabamız?
Mine usı jerdegi belgisiz x ti tabıw protseside ko’pshilik oqıwshılar ushın mashqalalı jaglaydı payda etedi.
Oqıwshılar belgisiz x tı o’zleri tabıwıda mu’mkin, to’menlew oqıwshılarg’a oqıtıwshı ja’rdemlesedi:


Demek, ten’leme 4-da’rejeli bolg’anı ushın biz 4 sheshimdi taptıq. Bull mısaldı sheship bolg’annan keyin ax⁴+bx²+s=0 bikvadrat ten’lemenin’ ulıwma sheshiminin’ formulasın oqıtıwshı basshılıg’ında oqıwshılardın’ o’zleri taba aladı:


Solay etip, mashqalalı soraw, mashqalalı ma’sele – oqıw mashqalasının’ tu’rli formada an’latılıwı bolıp, bulardın’ qollanılıwı mashqalalı jag’day ha’m oqıwshılardın’ izleniw xızmetinin’ payda bolıwına alıp keledi.