Matematika oqíTÍw metodikasí

Baqlaw ushın sorawlar 
1.
Matematikalıq máseleler sheshiwdiń ornı hám áhmiyeti neden 
ibarat? 
2.
Oqıwshılar máseleler sheshiwde qanday uqıplılıqlardı iyelewi 
kerek? 
3.
Máseleler sheshiw basqıshların analiz etiń. 
1. Qosındı hám qaldıqtı tabıwǵa baylanıslı máseleler 
 
Bunday máseleler ústinde islew matematikadan birinshi 
sabaqlardan baslap-aq baslanadı hám basında ámeliy shınıǵıwlar 
xarakterinde boladı, bul shınıǵıwlardıń orınlanıwında balalar 
átiraptaǵı real predmetler menen jumıs islep, kóplikler ústinde, bul 
kópliklerdi birlestiriwge yamasa berilgen kópliklerden onıń bólimin 
ajıratıwǵa baylanıslı ámellerdi orınlaydı. Bular usı kórinistegi 
shınıǵıwlar: «3 dóńgelek qoyıń. Olardıń qasına bir dóńgelekti 
birlestiriń. Dóńgelek neshew boladı?», «5 shóp qoyıń. Eki shópti 
ajıratıń. Neshe shóp qaldı?» hám t.b. Balalar predmetler menen 
321

---

orınlanatuǵın ámeliy jumıslardan áste-aqırın súwretlerde kórsetilgen 
predmetler kóplikleri ústinde jumıs islewge ótkeriledi. 
Máseleniń ózi menen onıń quramlıq elementleri menen balalardı 
tanıstırıw oqıtıw proсesindegi gezektegi eń kerekli hám júdá 
juwapkerli basqısh. Keyingi sabaqlarda máseleni dáslepki analiz 
etiwde oqıwshılar menen soraw-juwap tiykarında ámelge asırıw 
maqsetke muwapıq boladı. 
2. Sandı bir neshe birlik arttırıw hám kemeyttiriwge 
baylanıslı
máseleler. 
Sandı bir neshe birlik arttırıw (kemeyttiriw) ge 
baylanıslı máseleler qosındı hám qaldıqtı tabıwǵa baylanıslı 
máselelerden keyinirek kiritiledi. Bunday ápiwayı máselelerdi 
qarawǵa tayarlıq olardı kiritiwden bir qansha aldın baslanadı. Bul 
jumıs usı múnásibetlerdi ornatıwdan ibarat: eger predmetlerdiń 
berilgen gruppasına bir yamasa bir neshe predmet qosılsa, bul 
dáslepki predmetler sanın arttıradı, eger alsa, dáslepki predmetler 
sanın kemeyttiredi. Oqıtıwdıń dáslepki kúninen baslap-aq sandı bir 
neshe birlik arttırıw (kemeyttiriw) ge baylanıslı qıyınıraq 
máselelerdi kiritiwge tayarlıq jumısları kórile baslaydı, bunday 
máselelerde predmetlerdiń eki kópligi salıstırıladı. Ámeliy 
shınıǵıwlar orınlaw dawamında balalar predmetlerdiń eki kóplik 
elementleri arasındaǵı bir mánisli sáykeslik ornatıwdı úyrenip alǵan 
edi. Sonday-aq, salıstırıp atırǵan kópliklerdiń qaysısında kem 
ekenligin anıqlawdı da úyrenip alǵan bolıwı kerek. Máselelerdi 
sheshiwde ámel tańlawda járdem beretuǵın сifrlardan, onnan keyin 
máseleniń qısqa jazıwınan paydalanıw kerek. «Bir tekshede 6, 
ekinshisinde birinshisinen 3 ke artıq kitap bar. Ekinshi tekshede 
qansha kitap bar?» Máseleniń qısqasha jazıwı tómendegi kóriniste 
boladı: 
I. tek-6 k. 
II. tek-? 3 k artıq. 
Sheshiliwi: 6+3=9
Juwap: 9 kitap.