Matematika fakulteti

Яд модуллери
 
 
Заманагөй яд модуллери 64-разрядлы ҳәм архитектурасынан ғәрезли яд контроллери 
1-2-3-каналлы режимде ислейди. Бир каналлы режимде яд 1 мәртеде 64 бит оқыйды ҳәм 
жазады. Максимал қолланылатуғын көлем бирнеше факторлар менен анықланады. Бул 
процессордың адреслеўи мүмкин болған көлем. Бул характеристика процессордың адрес 
линиялары санынан ғәрезли. Биринши ПК лерде процессорлар 20 адрес линиясына ийе еди 
ҳәм 1 Мбайт ядты адреслеўи мүмкин еди. Заманагөй 64 разрядлы процессорлар 40 адрес 
линиясына ийе ҳәм 1Тбайт ядты адреслеўи мүмкин.
Яд модуллери ҳәр қыйлы тезликке ийе болыўы мүмкин. Ең жақсы яд мағлыўмат 
өткериў тезлиги процессор шинасы (FSB) өнимдарлығы менен cәйкес келетуғын яд болып 
есапланады.
Банк – бул процессор тәрепинен адресленетуғын ядтың бирлик қатарын дүзиў ушын 
зәрүр ядтың ең киши көлеми. Процессор тәрепинен оқылатуғын ямаса жазылатуғын 
физикалық ядтың бул киши муғдары әдетте процессордың мағлыўматлар шинасы 
кеңлигине сәйкес келеди. Егер процессор 64 разрядлы мағлыўматлар шинасына ийе болса, 
яд банки кеңлигиде 64 бит. Еки каналлы ямаса гезеклесетуғын ядты пайдаланыўда кеңлиги 
процессордың мағлыўматлар шинасы абсолют кеңлигинен еки есе үлкен виртуал банк 
дүзиледи.
Системалы платада ямаса яд модуллеринде жайласқан микросхемалар яд 
банкине шөлкемлестириледи.

---

65 
ATA/IDE интесфейти
Зхаманагөй кпмрьятеслесге қатты дитк цюм пртик жыйнафшыласды жалғаф ушын райдаланатуғын 
интесфейт 
IDE 
(Integrated Drive Electronics — жыйнафшыласдыо ишки интесфейти) дер аталады; бисақ 
пны— 
ATA 
(AT Attachment) дерте атайды. Бул интесфейт дютлер 1984 жылғы IBM AT кпмрьятесиндеги 16-
сазсѐдлы шинаға кпнтспллес цюм жыйнафшыныо кпмбиначиѐтын жалғаф ушын асналған еди. AT шинаты 
көбисек ISA (Industry Standard Architecture — өндисит ттандастындағы шина асхитектусаты) аты менен 
белгили. 
Integrated Drive Electronics 
аты тпны билдиседи, интесфейт ѐмата кпнтспллес электспникаты 
жыйнафшыға қптылған, ал бөлек рлатада емет. Спнлықтан “техник” аты 
ATA 
бплыфына қасаматтан, 
IDE 
аты көбисек тасқалған.
Дютлер ATA 16-сазсѐдлы расаллель интесфейт еди, ѐғный бисфақытта кабель бпйынша 16 бит 
мағлыфмат өткесиф мхмкиншилигине ийе. 
Serial ATA
дер аталатуғын жаоа интесфейт 2000-жылдыо 
ақысында утынылды; бисинши пл PC лесде 2003 жыл, ал рпстатив кпмрьятеслесде—2005 жылда 
қплланды. Serial ATA (SATA) интесфейти кабель бпйынша бис тактте бис бит мағлыфмат узатады, бул 
жиоишке кабель райдаланыф, тпндай-ақ мағлыфмат узатыфда жпқасы тезликти тюмийнлейди. SATA — 
тплық жаоа физикалық интесфейт, бисақ рспгсаммалық дюсежеде пл тпоғы фақытта 
Parallel ATA
(расаллель ATA) атын алған ATA менен тюйкет.
ATA дегенде бул интесфейттио расаллель цюм избе-из вестиѐты тхтиниледи. Пасаллель вестиѐны 
көстетифде 
Parallel ATA (PATA)
аты, ал избе-из вестиѐтында - 
Serial ATA (SATA)
тхтиниледи.