Matematika fakulteti

Системалы BIOS
Барлық системалы платаларда программалық тәмийнат жазылған BIOS ямаса ROM BIOS деп 
аталатуғын микросхема бар. Бул микросхема системаны иске түсириў ҳәм тийкарғы аппарат тәмийнаттың 
ислеўи ушын зәрүр болған драйвер ҳәм басланғыш программаларды сақлайды. Онда сондай-ақ POST 
(тәмийнат қосылғанда өзин-өзи тестлеў) процедурасы ҳәм системалы конфигурация мағлыўматлары бар. Бул 
барлық параметрлер системалы платадағы батарейкадан тәмийнленетуғын CMOS ядқа жазылған. Бул CMOS-
ядты жийи NVRAM (Non-Volatile RAM) деп атайды. 
Солай етип, BIOS бир ямаса бирнеше микросхемаларда сақланатуғын программалар комплекти болып 
есапланады. Бул программалар компьютерди иске қосыўда операцион система жүкленгенге шекем 
орынланады. Көпшилик PC лерде BIOS төрт тийкарғы функцияны орынлайды.

POST
 
—тәмийнат қосылғанда процессор, яд, системалы логика микросхемалары топламы, 
видеоадаптер, диск контроллери, дисковод, клавиатура ҳәм системаның әҳмийетли компонентлерин 
өзин-өзи тестлеў; 

BIOS параметрлерин орнатыў программасы (Setup BIOS)
 
—система параметрлериниң 
конфигурацияланыўы. Бул программа POST процедурасы орынланыўы ўақтында арнаўлы клавишаны 
басыў арқалы иске түседи.

Операцион системаны жүклеўши
— дискли қурылмаларда ҳәрекеттеги тийкарғы жүклеўши 
секторды (MBR-Master Boot Sector) излеўди орынлаў подпрограммасы. Белгили минимал критерияға 
сәйкес келиўши секторды анықлаўда дәслепки жүклеў коды орынланады. MBR программалық коды 
томның жүклениў жазыўының басы болып есапланатуғын (Volume Boot Record — VBR) жүклеў 
томының биринши физикалық секторын санап жүклеў процессин даўам етеди. VBR жазыўы менен ОС 
инициализациясының биринши файлы, IO.SYS (DOS/Windows 9x/Me), NTLDR (Windows NT/2000/XP) 
ямаса bootmgr (Vista) жүкленеди. Бул файлға ОС ның жүклениў этабын басқарыў бериледи.
