Matematika fakulteti

 
IBM фисматыныо жеке кпмрьятеслеси 
1980 жылдыо ақысында IBM тез сафажланыр атысған асзан ЖК базасына өтти. Кишигисим 12 
адамнан ибасат тпрасды Дпн Эттсидж (Don Estridge) батқасды, ал бат кпнттсуктпс Льяит Эггебсехт (Lewis 
Eggebrecht) бплды. Бул тпрас цақыйқый IBM PC ди жасатты.
Бисинши IBM PC райда бплғаннан тпо 25 жыл өтти. Бул фақыт ишинде IBM тириндеги 
кпмрьятеслеси 4,77 МГч тактли жийиликке ийе 8088 рспчеттпсласынан Pentium IV рспчеттпсы 
тийкасында 2500 МГч такатли жийиликке еситти. Бисинши IBM PC 160 Кбайт тыйымлылыққа ийе қатты 
диткке ийе цюм DOS 1.0 пресачипн титтематын райдаланатуғын еди, ал заманагөй кпмрьятеслес 200 Гбайт 
тыйымлылыққа ийе қатты дитклесди райдаланады. 
Кпмрьятес индуттсиѐтында рспчеттпсдыо өнимдаслығы цюм диткли жыйнафшыласдыо 
тыйымлылығы цюс бис 2-3 жылдан еки ете өтир басмақта.
Жюне бис айта кететуғын нюсте цюзис IBM фисматы IBM PC кпмрьятеслесин бисден-бис 
өндисифши емет. Әлбетте, IBM итлер шығыр атыс цюм ттандастласды итлер шығыфды дафам етректе, 
бисақ, цюзис кпмрьятес базасында мпнпрплитт емет. Жийи ЖК лес ушын жаоа ттандастласды IBM емет, 
ал батқа фисмалас итлер шықрақта. Бхгинги кхнде Intel фисматы техникалық тюмийнленифдио, aл
Microsoft — рспгсаммалық тюмийнленифдио көршилик ттандастласын итлер шықрақта.
Бхгинги кхнде ЖК базасы сафажланыфды дафам етректе. Жаоа мпделлесди итлер шығыфда жетилиткен 
технплпгиѐлас райдаланбақта. Келешекте бизди нелес кхтректе? Бул жесде бис мытал келтистек, 2011 

---

5 
жылға келир Intel 1 млсд тсанзиттпсға ийе, тактли жийилиги 10 ГГч бплған, текундына 10 млсд юмел 
псынлаф мхмкиншилигине ийе бплған рспчеттпс шығасыфы кхтилмекте.
Электспн етарлаф машиналасы
 

Электспн етарлаф машинати 
(ЭЕМ), кпмрятес — бул техникалық қусылмалас жыйындыты бплыр, пл 
етарлаф цюм мютелелесди шешиф рспчеттинде инфпсмачиѐны автпмат тхсде өзгестиф ушын 
мөлжелленген.
ЭЕМ нио функтипнал имканиѐтласы төмендеги юцмийетли 
техникалық-итлетиф тыратласы менен өзаса байланытқан: 
• бислик фақыт ишинде машина тюсеринен псынланатуғын 
юмеллесдио псташа муғдасы менен өлшенетуғын тезлиги; 
• ЭЕМ юмеллес псынлайтуғын танласдыо сазсѐдлылығы цюм 
тхфсетлеф фпсмаласы; 
• баслық ѐдта тақлаф қусылмаласыныо дизими, тыйымлылығы 
цюм тезлиги; 
• мағлыфматласды татыф, тақлаф, алматыф цюм киситиф-шығасыф 
қусылмаласы дизими цюм техникалық-экпнпмикалық тыратласы; 
• 
байланыт 
цюм 
ЭЕМ 
узеллеси 
цюм 
өзаса 
жалғаныф 
қусылмаласыныо (машина ишиндеги интесфейти) тирлеси цюм өткесиф қюбилети;
ЭЕМ нио бис фақыттыо өзинде бис неше райдаланыфшылас менен цюм бис фақыттыо өзинде бис неше 
рспгсаммаласды псынлаф қюбилети; 
• машинада итлетилетуғын пресачипн титтемаласдыо тирлеси цюм техник-итлетиф тыратласы; 
• рспгсаммалық тюмийнаттыо баслығы цюм функчипнал имканиѐтласы; 
• батқа тиртеги ЭЕМ лес ушын жазылған рспгсаммаласды псынлаф қюбилети; 
• машина буйсықласы титтематы цюм ттсуктусаты; 
• байланыт каналласына цюм етарлаф тасмақласына жалғаныф имканиѐты; 
• ЭЕМ нио итлетиф итенимлилиги; 
ЭЕМ жасатылыф батқышласы цюм итлетилир атысған элемент базаты бпйынша шюстли сюфиште 
юфладласға бөлинеди: 
• 1- юфлад, 50- жыллас:
электспн вакуумлы ламраласдағы ЭЕМ; 
• 2- юфлад, 60- жыллас: 
дитксет ѐсим өткизгишли ютбарласдағы (тсанзиттпсласдағы) ЭЕМ;
• 3- юфлад, 70- жыллас: 
киши цюм псташа дюсежели тығызлықтағы (бис кпсрутта жхзлер-мыолар тсанзиттпслас) ѐсым 
өткизгишлим интегсал тхемаласдағы ЭЕМ 
• 4-юфлад, 80- жыллас: 
хлкен цюм жхдю хлкен интегсал тхемаласда — микспрсптеттпсласда ЭЕМ; 
• 5-юфлад, 90-жыллас: 
билимлесди итлер шығатуғын нютийжели титтемаласды көсифге имкан бесетуғын пнлар расаллел 
итлейтуғын 
микспрсптеттпсласдағы 
ЭЕМ; 
расаллел-вектпс 
ттсуктусалы 
жхдю 
қусамалы 
микспрсптеттпсласдағы ЭЕМ. Олас бис фақыттыо өзинде рспгсамманыо пнлар избе-из көстетрелесин 
псынлайды; 
• 6- цюм кейинги юфлад: 
ғалаба расаллелтиттемалы цюм "нейспн" ттсуктусалы пртпэлекгспн ЭЕМ нейспнлы биплпгик 
титтемаласдыо асхитектусатын мпделлеттисифши көр танлы (пн мыолар) қусамалы бплмаған 
микспрспчеттпсласдыо бөлиттисилген тасмақлы ЭЕМ. 
Цюс бис кейинги юфлад ЭЕМ өзинен алдынғытына талыттысғанда жақтыланған тыратласға ийе.
Әфлады бпйынша жеке кпмрятеслес төмендегише: 
• 1-юфлад ЖК: 8-битлик микспрсптеттпсдан райдаланады; 
• 2- юфлад ЖК: 16-битлик микспрсптеттпсдан райдаланады; 
• 3- юфлад ЖК: 32-битлик микспрсптеттпсдан райдаланады; 
• 4- юфлад ЖК: 64-битлик микспрсптеттпсдан райдаланады. 

---

6