Математика ақл ва заковат

Вақтни чамалаш. 
Болаларнинг вақт ҳақидаги тасаввурларини 
мустаҳкамлаш ва чуқурлаштириш: “Эрталаб”, “Кечқурун”, “Кундуз”, “Тун”, 
“Кеча”, “Бугун”, “Эртага” тушунчаларини фарқлаш ва бу сўзлардан тўғри 
фойдаланиш кўникмасини мустаҳкамлаш. 
Болаларни ҳафта кунлари билан таништириш ва ҳафта кунлари номларини 
изчиллик билан айтишга ўргатиш. Кеча ҳафтанинг қайси куни бўлганлигини, 
бугун қанақа кун, эртага қайси кун бўлишини аниқлашни ўргатиш. 
Болаларнинг 
вақт 
ҳақидаги 
тасаввурларини 
мустаҳкамлаш 
ва 
чуқурлаштириш. Йил фасллари билан таништириш ва фаслларнинг номини 
тўғри кетма-кетликда айтишга ўргатиш. 
Вақт тушунчаларини шакллантириш ишини кундалик турмушда ўтказиш 
керак. Аниқ кун тартиби (қатъий ўрнатилган туриш вақти, эрталабки 
бадантарбия, машғулотлар, овқатланиш, ҳордиқ чиқариш вақтлари) болаларда 
сутка қисмлари ҳақида тасаввурларни шакллантириш учун реал шароитдир.
Сутка давомида тарбиячи болалар эътиборини улар фаолиятлари 
характерлари билан боғлиқ ҳар хил вақт оралиқлари ўртасидаги 
муносабатларга қаратади. 
Тарбиячи сутка қисмини айтади ва болаларнинг шу қисмга мос келувчи 
фаолият турларини санаб ўтади, масалан: “Ҳозир эрталаб. Сиз гимнастика 
қилдингиз, ювиндингиз, нонушта қиласиз” ёки “Ҳозир кундузи. Кундузи ота-
оналаримиз ишлашади, биз эса шуғулланамиз”. Тарбиячи битта бола билан, 
кичик-кичик гуруҳлар билан суҳбатлашиб, улардан кечаси, эрталаб 
(уйғонганларидан кейин), кундузи нима қилганликларини гапириб беришни 
сўрайди. 
Элементар математик тасаввурларни ривожлантиришга бағишланган 
машғулотларда боланинг сутка ҳақидаги тасаввурлари мустаҳкамланади. 
Мактабгача ёшдаги болаларнинг ҳар бир вақт оралиғи учун характерли бўлган 
фаолият турлари тасвирланган расмлар ўзларига кўрсатилади ва улардан 
сўралади: “Расмда тасвирланган болалар нима қилишмоқда?”, “Буни улар қайси 
вақтда қилишмоқда?” 
Ушбу саволларга жавоб бериш таклиф қилинади: “Сен қачон дам оласан? 
Сайр қиласан? Ухлайсан? ва ҳ.к. 
Кичкинтойларга кундузи, кечаси, эрталаб, кечқурун тасвирлангаи 
расмларни сутканинг берилган қисми учун характерли бўлган амалий 
фаолиятлари тавсифланган ҳикоялардан, шеърлардан парчалар ўқишдан ҳам 
фойдаланиш мумкин. 

---

105 
Ўрта гуруҳда болаларни фазода мўлжалга 
олишга ўргатиш 
Теварак-атрофда фазода мўлжал олиш. 
Нарсаларни ўнг қўл билан чапдан ўнгга қараб териш кўникмасини 
мустаҳкамлаш. 
У ёки бу предметнинг ўзига нисбатан жойлашувини сўз билан 
ифодалашни ўргатиш (олдимда - стол, орқамда – шкаф, пастда – пол, юқорида – 
шип, ўнг томонимда – дераза, чап томонимда - эшик, шкаф – узоқда, стул - 
яқинда ). 
Болаларга берилган йўналишда (олдинга-орқага, ўнгга-чапга) ҳаракат 
қилишни ўргатиш.