Математика ақл ва заковат

Вақтни чамалаш.
Болаларни соатларнинг 
турлари ва уларнинг тузилиши билан таништириш. Вақтнинг энг кичик 
бирликлари сония ва дақиқа ҳақида тушунча бериш. Ярим соатгача 
аниқликдаги вақтни белгилашга ўргатиш. 
Келгуси ой, сана номи билан таништириш. Кеча қандай сана 
бўлганлигини, эртага қандай сана бўлишини айтишга ўргатиш.
Ҳафта кунлари ва йил фасллари изчиллиги ҳақидаги билимларни 
мустаҳкамлаш, келгуси ойнинг номини айтишни машқ қилдириш. 
Ўрта гуруҳда тарбиячи болаларнинг фаол луғатларида сутка қисмларининг 
номларини мустаҳкамлайди, болаларнинг вақтнинг бу оралиқлари ҳақидаги 
тасаввурларини чуқурлаштиради ва кенгайтиради. У доимо болалар 
эътиборларини сутка қисмларининг алмашиниши кетма-кетлигига қаратади. 
Мактабгача ёшдаги болалар ҳар доим эрталаб кечасидан кейин келишини ва 
кундузи билан алмашииишини, кундузи кечқурун билан, кечқурун эса кечаси 
билан алмашинишини билиб оладилар. 

---

107 
Сутка қисмларининг кетма-кетлигини олишларини мустаҳкамлаш учун 
расмларни қарашни, улар бўйича ҳикоялар тузишни ташкил қилиш мақсадга 
мувофиқ. Расмлар қараб бўлинганидан кейин, болаларга уларни столларга 
тўғри кетма-кетликда жойлаштириш ва сутканинг қисмларини тартиби билан 
айтиш топшириғини бериш мумкин. Йил охирида болаларга шу машқлар 
асосида сутка ҳақидаги умумлашган тасаввурларни бериш ва сутка сўзининг 
мазмунини очиб бериш мумкин. Ўрта гуруҳда болалар “кеча”, “бугун”, “эртага” 
тушунчаларини фарқлашни ўрганиб олишлари керак. Катталар томонидан 
тегишли номлардан ҳар доим фойдаланиш бунинг учун энг Яхши шароитдир. 
Масалан, болаларга янги ўйинчоқни кўрсатишдан олдин тарбиячи уларга бугун 
у янги ўйинчоқ кўрсатиши ва улар шу ўйинчоқни ўйнашлари ҳақида 
огоҳлантириши керак. Ёки тарбиячи болаларга кеча нима билан машғул 
бўлганликларини, бугун эрталаб нима қилганликларини эслашни таклиф 
қилади. Болаларга бундай дейиш мумкин: “Бугун биз сизлар билан лой ва 
пластилиндан нарсалар ясаймиз, эртага эса, расм чизамиз. Кеча биз сизлар 
билан участкада сайр қилдик, бугун эса паркка борамиз” ва ҳ.к. Мактабгача 
ёшдаги болалар тарбиячи билан ҳар доим шундай мулоқотда бўлиб, бу 
тушунчаларни ўзлаштирадилар. Конкрет мисолларда “тез-секин” тушунчалари 
билан танишадилар. 
Катта гуруҳда болаларни фазода мўлжалга 
олишга ўргатиш