|
10
PEDAGOGIK JARAYONNING OBYEKTI VA SUBYEKTI
Muminova Odinahon Toshtemirovna
Farg‘ona viloyati Oltiariq tumani
19-umumiy o‘rta talim maktabining
boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi
O‘rmonova Feruzahon Nuriddinovna
Oltiariq tumani 17-umumiy o‘rta talim
maktabining boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi
Tel: 90-390-80-36
Annotatsiya: Maqolada muallif har bir sohada olib borilayotgan islohotlar, ijtimoiy-
ma’naviy muhitni sog‘lomlashtirish, xalqimiz ma’naviyatini bundan ham yuksaltirish masalasiga
qaratilayotganligi, shu kunlarda esa millatimiz va davlatimizning kelgusi sohiblari bo‘lgan
yosh avlodning tarbiyasiga, ma’naviyatiga e’tibor berilishi, o‘qituvchi ta’lim-tarbiya jarayoniga
innovatsion yondashib, o‘quvchini pedagogik jarayonning ham obyekti ham subyekti sifatida
ko‘ra bilishi, hamda ta’lim jarayonida amal qilinishi shart bo‘lgan talablar haqida fikr yuritilgan.
Kalit so‘zlar: ma’naviyat, jamiyat, qadr-qimmat, inovatsion yondashuv, pedagogik jarayon,
obyekt, subyekt, ta’lim prinspi.
Jamiyatimizdagi ijtimoiy-siyosiy o‘zgarishlar, ilm-fan taraqqiyoti bevosita dunyoqarashini
shakllantirib kelmoqda. Biz o‘z hayotimiz misolida Prezidentimiz boshchiligida har bir sohada
olib borilayotgan islohotlar, ijtimoiy-ma’naviy muhitni sog‘lomlashtirish, xalqimiz ma’naviyatini
bundan ham yuksaltirish masalasiga qaratilayotgan e’tiborning guvohi bo‘lib turibmiz. Shu
kunlarda esa millatimiz va davlatimizning kelgusi sohiblari bo‘lgan yosh avlodning tarbiyasiga,
ma’naviyatiga ota-ona bilan barobar mas’ul bo‘lgan zotlar – ustoz va murabbiylarga e’tibor berish,
ularning jamiyatdagi qadr-qimmatlarini keskin ko‘tarish, yashash sharoitlarini yaxshilash borasida
davlat siyosati darajasida bir qator amaliy ishlar boshlandi. Endi “ustoz otangdek ulug‘” iborasi
faqat ustoz va murabbiylar kuni esga olinmaydi, balki o‘qituvchilik haqiqiy ma’noda sharafli va
mas’uliyatli kasbga aylanadi. Bu esa biz, ustozlarga o‘z faoliyatini yanada rivojlantirishni talab
etadi.
Agar o‘qituvchi ta’lim-tarbiya jarayoniga innovatsion yondashib, o‘quvchini pedagogik
jarayonning ham obyekti ham subyekti sifatida ko‘ra bilsagina zamon talabiga javob beradigan
kadrlarni tayyorlashi mumkin. Biz kreativ (ijodiy) yondashuvni ta’lim prinsiplari mavzusi misolida
aytishimiz mumkin. Ta’lim prinsiplari ta’lim jarayonida amal qilinishi shart bo‘lgan talablar
majmuasidir.
O‘zbekiston Respublikasi xalq ta’limi vazirligi tomonidan tasdiqlangan 1-sinf ona tili
darsligidagi mashqlarni bajarishda ta’lim prinsiplariga rioya qilinishiga, o‘quvchilarning
o‘zlashtirishi murakkab bo‘lgan jihatlariga to‘xtalib o‘tsak :
Darslikda quyidagi bosh mavzular belgilangan:
1. Tovushlar va harflar.
2. So‘z
3. Gap
1-sinf ona tili darsligi 110 bet 190 ta mashqdan iborat. Darslikning 4-betida tovush va harf
to‘g‘risida nazariy ma’lumot berilgan bo‘lib, o‘zbek tilida 30 ta tovush borligi qoidada ko‘rsatilgan.
Shu o‘rinda pedagogik-pisixologik jihatdan tahlil qilib ko‘rsak, boshlang‘ich sinfda ko‘rsatmalilik
prinsipiga amal qilinsa, ko‘zlangan maqsadga oson erishish pedagogik adabiyotlarda ko‘rsatilgan
yani
R. Mavlonovaning “Pedagogika” darsligida Komenskiyning “Oltin qoidasi” keltirilgan.
J tovushining 2 xil talaffuziga doir hech qanday ma’lumot berilmagan. Shu yoshidagi
o‘quvchilarga harf va tovushlar sonini bir xil emasligi sababini ko‘rsatib o‘tish mumkin edi.
Bu bilan ilmiylik, izchillik hamda ko‘rsatmalilik prinsipiga rioya qilingan bo‘lardi. Darslikning
dastlabki mashqlaridayoq nazariy ma’lumotlarni amalda qo‘llashga doir topshiriqlar berilgan.
Masalan:
Aka-uka, ota-ona-opa, bola-xola, buva-buvi
Qaysi tovush so‘z ma’nosini o‘zgartirayotganini topish vazifasi berilgan. Bu ona tilidagi
496
10
“fonema” iborasini o‘rgatish jarayoni hisoblanadi. Bu mashqni bajarishda onglilik, izchillik
prinsiplariga rioya qilingan.
Aka-uka
Buva-buvi
Unlilar imlosi
Ota-ona-opa
Bola-xola
Undoshlar imlosi
1 –sinfda “fonema” atamasi o‘quvchilarga aytilmasada, ona tiliga doir bilimlar uchun poydevor
qo‘yib beriladi.
2-mashq. O‘qing. So‘zlarning bitta tovushini tushirib so‘z hosil qiling.
Anhor-
Bahor-
Hunar-
Kitob-
Yuqoridagi mashqlarni o‘quvchilar to‘g‘ri bajarsa, onglilik, faollik, tushunarlilik prinsipiga
rioya qilingan bo‘ladi. Tizimlilik prinsipiga rioya qilingani uchun, kitob so‘zi so‘nggi qatorda
berilgan.
Bu mashqlar oddiy ko‘rinsada, endigina savodi chiqqan kichik maktab yoshidagi o‘quvchilar
uchun murakkab hisoblanadi. Mashqlarni fikrlash taqqoslash va to‘g‘ri idrok etish asosida to‘g‘ri
bajarishlari mumkin.
3-mashqda rasm va rasmga doir topshiriqlar berilgan bu mashqni bajarishda o‘quvchilarning
idroki va xotirasi katta ahamiyatga ega. Ko‘rsatmalilik prinsipiga amal qilinish ahamiyatini
mashqni bajartirgan har bir o‘qituvchi anglab olishi mumkin. Chunki bola rasmni qiziqish bilan
tomosha qiladi va rasm asosida savollarga javob yozadi.
Demak, boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi o‘quvchilarda ona tili faniga doir bilim, ko‘nikma
va malakalarni hosil qilishda ilmiylik, izchillik, tizimlilik, onglilik va faollik, tushunarlilik va
mustahkamlilik kabi ta’lim prinsiplariga rioya qilsa, albatta, samarali natijaga erishadi.
Foydalanilgan adabiyotlar
1. T.G‘afforova , E. SHodmonov, X.G‘ulomova. 1- sinf Ona –tili darsligi. ”SHarq” nashiriyoti.
Toshkent. 2013-yil.
2. I.Ahmedov va boshqalar. Bolalar adabiyoti. Xrestomtiya. Toshkent. 1993-yil. 24-68 betlar.
3. Jumaboyev M. Bolalar adabiyoti. Darslik. Toshkent.”O‘qituvchi”. 1995- yil. 23-30 betlar.
497
Do'stlaringiz bilan baham: |
