|
10
HUSNIXATGA O‘RGATISHNING METODIK SHARTLARI
Davlatova Halima
Xorazm viloyati Tuproqqal’a tumani
7-son maktab boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi
Tel: +998974574615
Annotatsiya: Ushbu maqolada boshlang‘ich sinf o‘quvchilarini husnixatga o‘rgatishning
metodik shartlari keltirilgan, shuningdek o‘qituvchi va o‘quvchi munosabatlari haqida so‘z
yuritilgan.
Kalit so‘zlar: yozuv, husnixat, metodik shartlar, to‘g‘ri yozish, chiroyli yozish, xato va
kamchiliklar.
O‘qituvchining namunaviy yozuvi - bolalarda to‘g‘ri yozuvni shakllantirishning asosiy usuli
hisoblanadi. Yozishga o‘rgatish ko‘pincha taqlid qilish orqali amalga oshadi. O‘qituvchining
birinchi o‘quv yilida sinf taxtasi yoki o‘quvchi daftariga yozganlari asl nusxa sifatida ko‘riladi,
chunki o‘quvchilar undan o‘z daftariga ko‘chirib oladilar. Shuning uchun o‘qituvchining hus-
nixati to‘g‘ri va chiroyli bo‘lishi lozim. Sinf taxtasiga yozilgan yozuvi esa o‘quvchining daf-
taridagi harflarning joylashishiga mos xolda bo‘lishi kerak. Amaliyotning ko‘satishicha, agar
o‘qituvchi qatorning oxirigacha yozmasa (to‘ldirmasa), bolalar ham undan namuna olib qatorn-
ing oxirigacha yozishmaydi, qog‘ozni bekorga sarf etishadi va so‘zlarni keyingi qatorga to‘g‘ri
ko‘chirish yo‘llarini o‘rgana olmaydilar, shubhali hollarda qator oxirigacha ko‘chirmaydigan
bo‘lishadi.
O‘qituvchi o‘z yozuvini yanada chiroyli va mukammal bo‘lishi uchun uzluksiz shug‘ullanib
borishni o‘z oldiga maqsad qilib qo‘yishi shart. Shunday fikrlar bor, agar muntazam yozib borilsa,
yozuv yaxshilanib boradi. Lekin buning aksi ham bo‘lishi mumkin: inson qanchalik ko‘p yozsa,
uning yozuvi shunchalik tushunarsiz bo‘lib borar ekan. O‘qituvchi to‘g‘ri husnixatda yozishni
o‘rganib olishi lozim. O‘qituvchi faqat nazariy jihatdangina emas, balki har bir harf uchun yo‘lga
qo‘yilgan amaliy proporsional bog‘liqlikni ham bilishi darkor. Shu bilan bir vaqtda lozim bo‘lgan
mashqlar orqali qo‘lning kaftini va barmoqlar harakatini yengillatish va rivojlantirish kerak bo‘ladi.
O‘qituvchi sinf taxtasida yozish usullarini ham egallab olishi lozim. Sinf taxtasida yozish
jarayonida xatolarga yo‘l qo‘ymasligi kerak. Masalan, harflarni grafik yozish, uning uzoqdan
qanday ko‘rinishini hisobga olmasdan yozish, barcha asosiy va birlashtiruvchi unsurlarni bir
hil qolipda yozish kabi. Faqatgina yaxshi yozuvga ega bo‘lgan holdagina o‘qituvchi bolalarga
namuna bo‘la oladi va ulardan yaxshi natijalar olishi mumkin. O‘quvchilar harflarning tuzilishini,
uni chizishdagi ketma ketligini yaxshi o‘zlashtirib olishlari uchun o‘qituvchi bularning hammasini
sinf taxtasida ko‘rgazmali tarzda ko‘rsatishi lozim.
Tajribalarning ko‘rsatishicha, o‘quvchi chiroyli va to‘g‘ri yozuvda sinftaxtasiga bo‘rda aniq va
chiroyli yozadigan o‘qituvchining o‘quvchilari chiroyli va to‘g‘ri yozadilar. Sinf taxtasida yozish
malakalariga quyidagilar kiradi:
l. Qo‘l harakatini rivojlantirish, simmetriyani xis qilish va taxtaning qaysi qismida yozilgan
harf, so‘z va fraza yozilganini tezda topishni, bir qarashda topa bilishlikni o‘rgatish lozim. Bundan
so‘ng bo‘r bilan yozishni u bilan ishlash texnikasini o‘rganib olish lozim. Bo‘r bilan yozishda
ingichka va qalin shtrixlarni yozishni, shuningdek ingichka chiziqdan bosib yozishga o‘tish va
hokazo malakalarni egallashi lozim. Yozuvda sinf taxtasi va bo‘rning sifati katta ahamiyatga ega.
2. Yozuvdagi kamchiliklarni tuzatish. O‘qituvchi bolalarning daftaridagi xato-kamchiliklarni
o‘z o‘rnida aniq ko‘rsatmasligi natijasida bolaning yozishiga nisbatan e’tiborsizlik yuzaga keladi.
3. Husnixatga doimiy e’tibor. Aniq va to‘g‘ri husnixatda yozishga nafaqat husnixat darsida,
balki barcha dars turlarida va sinfdan tashqari yozuv ishlarida, yozma ariza, ular tomonidan
tayyorlanadigan ko‘rgazmalar (devoriy gazetalar, jadvallar, shiorlar va h.k.) amal qilish kerak.
Orfografik - to‘g‘ri, aniq va tushunarli qilib yozishni talab etish jarayonida o‘qituvchi o‘quvchining
pala-partish yozuvini va ikki varaq qog‘ozga yozgan yozma ishini ham nazorat qilib borishi lozim.
Har bir o‘quvchining daftari tartibli bo‘lishiga erishish kerak.
Harflarning yozilishi sodda va to‘g‘ri bo‘lishi kerak. Pedagogik amaliyotda, boshlang‘ich
1-2- sinflarda o‘rganiladigan shriftlarning namunasi ishlab chiqilgan. 3 va 4- sinflar amaliyotida
qo‘llanadigan tez yozuv malakasining boshlang‘ich sinflardagi yozuvdan anchagina farq qiladi.
385
Do'stlaringiz bilan baham: |
