|
10
CHET TILINI O‘QITISHDA O‘QIB TUSHUNISH QOBILYATINI SHAKLLANTIRISH
Boyto‘rayeva Dildora Sayidmurodovna
Sirdaryo viloyati Guliston shahar
15-umumiy o‘rta ta’lim maktabi Ingliz tili fan o‘qituvchisi
+998996784350
Annotatsiya: Ushbu maqolada chet tilini o‘qitish jarayonida o‘qib tushunish ko‘nikmasini
shakllantirish va rivojlantirish muammolarining yechimi xususida fikrlar berilgan. Bu maqola
chet tili fan o‘qituvchilari uchun samarali darsni tashkillashtirishda yordam beradi.
Kalit so‘zlar: O‘qib tushunish usullari, skimming, scanning, bashorat qilish( guessing),
intensiv o‘qish
Sinf xonalarida va tashqarisida ko‘p o‘qish o‘quvchilarning o‘qib tushunish ko‘nikmalarini
yaxshilashga yordam beradi. Dars rejasini tuzayotgan o‘qituvchilar o‘quvchilar turli yoshdagi va
qobiliyat darajalarida har xil ko‘nikmalarni xohlaydi deb o‘ylashlari kerak. O‘qituvchilar iloji
boricha o‘quvchilarga tegishli matnlardan foydalanishlari kerak, chunki bu o‘quvchilarni o‘qishga
undaydi. Ba’zi hollarda o‘quvchilaringiz o‘qish zerikarli ekanligi haqida shikoyat qilishadi va ular
siz bergan matnlarni o‘qishni xohlamaydilar. Nima qilish kerak? O‘quvchilar sinfdan tashqarida
o‘qishni yoqtiradigan, o‘qish jarayonidagi va o‘qishdan oldingi vazifalarni rag‘batlantiradigan
matnlarni bir xil turlarini tanlang. Shundagina ular o‘qish topshirig‘ini bajarishdan zavq olishlari
mumkin, chunki ular allaqachon tanishishgan. Zerikishdan xalos bo‘lganingizdan so‘ng, siz
akademik o‘qish, she’r yoki nasrni tushuntirishingiz mumkin.
Asosan o‘qish ikki xil bo‘lishi mumkin: keng va jadal va har ikkalasi uchun zarur bo‘lgan
ba’zi ko‘nikmalarni berish. O‘qib tushunish ko‘nikmalarini doimiy strategiyalar bilan o‘rgatish
oson bo‘lishi mumkin. To‘g‘ri strategiya berilmasa, o‘qib tushunish qobiliyatlari ko‘pchilik
uchun zerikarli bo‘lib qoladi. Sinf tuzilishida o‘quvchilar turli maqsadlarda o‘qish uchun
foydalanadilar; ro‘yxatlar, darslik, bloglar, veb-saytlar, gazeta va jurnallar qilish ko‘rsatmalar
bo‘lishi mumkin. Bu yerda savol yuqoridagi tuzilmada o‘qish qobiliyatini qanday rivojlantirish
kerak? O‘quvchilarga turli kontekstlarda o‘qib tushunish qobiliyatini oshirish bo‘yicha beshta
strategiya mavjud. Quyida keltirilgan besh usul samarali o‘qish uchun zarur bo‘lgan bosqichma-
bosqich protseduralardan iborat.
Bashorat qilish
Bashorat - bu matnni o‘qishdan oldin uning janrini taxmin qilish orqali tayyorgarlik vazifasi.
Matn nimani anglatishini bilish uchun sarlavhalar, subtitrlar va rasmlardan foydalaning (avvalgi
bilim va tajribadan foydalangan holda). O‘qituvchi dars mashg‘ulotlari yoki ular bilan ishlash
uchun tanishish uchun umumiy savollarni qo‘yib, tayyorgarlik vazifalarini belgilashi mumkin.
Skimming
Skimming - bu matn haqida umumiy ma’lumotni olish uchun tez o‘qish jarayoni. O‘qish
paytida o‘quvchilaringizdan umumiy g‘oya va tushunchalarni aniqlashni osonlashtirish uchun
otlar, boshlang‘ich va o‘zaro bog‘liqliklarni belgilab qo‘yishni so‘rang.
Scanning:
Skanerlash matnning aniq ma’lumotlarini olish uchun amalga oshiriladi. Bu yerda talabalarga
sana, yillar, ismlar, muhim lug‘at va hokazolarni tanlash uchun matnning ostiga aniq ma’lumot
to‘plashning usullarini o‘rgatish kerak. Siz javoblaringizni qidirish uchun matndagi ta’kidlangan
fikrlarni o‘qidingiz. Masalan, sizning o‘quvchilaringiz kirish bahosi qancha ekanligini bilish uchun
muzey veb-saytini o‘qiyotganda, ular ushbu skanerlash strategiyasidan foydalanishlari mumkin.
Lug‘at ma’nosini taxmin qilish
Maqolani o‘qib chiqib, sizning o‘rta darajadagi o‘quvchilaringiz tushunmaydigan ba’zi so‘zlarni
topdilar. Bunday vaziyatda o‘quvchilarga har bir so‘zning lug‘aviy tarkibi haqida o‘ylashni so‘rang.
Ulardan yangi so‘zlarning ma’nosi haqida tushuncha olish uchun matndan oldin va keyin so‘zlarni
yoki so‘z birikmalaridan foydalanishni so‘rang.
Intensiv o‘qish
Mualliflarning perspektivligini bilish, mavhum tushunchalarni qidirish, yashirin javoblarni
topish va butun matnni sintez qilish uchun siz matnni diqqat bilan o‘qishga vaqt ajratasiz. Ushbu
o‘qish yuqorida keltirilgan barcha strategiyalarni doimiy ravishda amalda qo‘llashdan so‘ng
115
10
osonlashadi.
Xulosa o‘rnida ayta olamizki, chet tilini o‘rgatish va o‘rganish qattiq mehnat va matonat
talab qiluvchi mashg‘ulotdir. Biroq pedagog o‘quvchilar uchun bu ishni yengillashtiruvchi usul
va metodlardan foydalangan holda, mashg‘ulotni qiziqarli o‘yinlarga va turli tuman topshiriq
shakllariga boy tarzda tashkil etsa har ikki tomon uchun ham o‘qituvchi va o‘quvchi uchun ham
maqsadga yetish samaraliroq va osonroq bo‘ladi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Building academic reading skills. Dorothy Zemach
2. Teaching essential reading skills. Jeanne Chall, Florence Roswell, Mary Beth Fletcher, and
Deborah Richmond
3. Developing reading skills. Linda Markstein
116
Do'stlaringiz bilan baham: |
