|
10
BOSHLANG‘ICH SINF MEHNAT DARSLARIDA IQTISODIY BILIM
TUSHUNCHALARINI SHAKLLANTIRISH
Mo‘minova Shohista
Namangan viloyati Kosonsoy tumani
20-sonli umumta’lim maktabi Mehnat fani o‘qituvchisi
Madaliyeva Robaxon
Namangan viloyati Kosonsoy tumani
20-sonli umumta’lim maktabi kutubxonachisi
Annotatsiya: Maktab davridan boshlab yoshlarni kasbga tayyorlash vazifalari butun ta’lim
va tarbiya tizimida hamda barcha o‘quv predmetlari yordamida hal etiladi. Bu o‘rinda mehnat
darslari yetakchi rol o‘ynaydi. Mehnat darslarida o‘quvchilarga iqtisodiy bilimlarni berish hamda
ularni yoshligidan iqtisodiy ko‘nikmalarga moyil qilib tarbiyalash o‘qish jarayonining asosiy
maqsadlaridan biridir.
Kalit so‘zlar: mehnat, jarayon, qurol, axloqiy tayyorlash, ruhiy tayyorlash, iqtisodiy bilim,
ishlab chiqarish, tadbirkorlik, muhit, mehnatsevarlik, qobiliyat, material.
Maktabda muntazam mehnat ta’limining boshlang‘ich bosqichi boshlang‘ich sinflarda mehnat
darslarida va kichik maktab yoshidagi bolalarni qo‘lidan keladigan ijtimoiy foydali ishdir.
Boshlang‘ich maktabdagi mehnat ta’limining asosiy vazifalari o‘quvchilarni mehnat faoliyatiga
axloqiy va ruhiy tayorlash, boshlang‘ich politexnik bilimlar bilan qurollantirish iboratdir. Mehnat
tarbiyasi to‘g‘ri yo‘lga qo‘yilgan ta’lim muassasalarida o‘quvchilar dastlabki kunlaridanoq yosh
va psixologik jihatdan to‘g‘ri mehnat faoliyatiga jalb qilinadilar. Bolalarni mehnatsevarlik ruhida
va jamoa bilan ishlashga tarbiyalash jarayonida oddiy yumushlardan, misol uchun sinf xonasining
ozodaligiga e’tibor berish yoki boshlang‘ich sinflarda guruhlarga bo‘linib, narsalar yasashga
o‘rgatish samarali natija beradi.
Mehnatga axloqiy tayyorlash deganda bolalarga jamoada ishlash layoqatini, bir-birlariga
do‘stona yordam berishni, ijodiy tashabbuskorlikni, tashkilotchilik qobiliyatlarini namoyish
qilish, jamoadagi barcha a’zolarga nisbatan hurmat bilan yondashishni va natijalarini to‘g‘ri
qabul qilishga o‘rgatishdan iboratdir.
O‘quvchilarni mehnat jarayoniga ruhan tayyorlash deganda murakkab, uzoq davom etuvchi
va ko‘p qirrali jarayon tushuniladi va bu jarayon butun ta’lim-tarbiya tizimiga singib ketgandir.
Bu jarayon o‘ziga xos xususiyatlarga ega bo‘lsada, mehnatga axloqiy tayyorlashga juda yaqindir.
Mehnatga ruhiy tayyorlash – ularning yoshi va qiziqishlarini hisobga olib, imkoniyatlaridan
kelib chiqqan holda ularga mos mehnat faoliyatini tanlash hamda ularni to‘g‘ri yo‘lga yo‘naltirib,
ushbu faoliyatga nisbatan bilim va ko‘nikmalar hosil qilish jarayonidir . O‘qituvchining vazifasi
o‘quvchilarga yoshligidan boshlab mehnatning yaxshi tomonlarini singidirishdir. Bolalarni
mehnatga qobiliyati har bir kishi uchun zarur bo‘lgan vositalarni ishlab chiqarishda qatnashish
zarurligini anglashlari juda muhimdir.
Mehnat ta’limi bolada va o‘smirda inson mehnatining qadri, uni bajarishda yuzaga keladigan
muammo va tpo‘siqlar haqida, ushbu mehnat natijasida yaratilgan buyumlar to‘g‘risida,
ishlab chiqarish muhiti, materiallarni ishlab chiqarish texnologiyasi, moddiy ishlab chiqarish
iqtisodiyoti haqida tasavvurlar hosil qilishga har tomondan yondashishni talab qiladi. Mehnat
darslarini tevarak atrofdagi voqea va hodisalarga bog‘lagan holda iqtisodiy tomondan asoslanib
olib borilishi bolalarda iqtisodiy ko‘nikmalarni shakllantiradi.
Dars davomida o‘quvchilarga materiallarni isrof qilmaslikka o‘rgatis, ularda ishlab chiqarish
qobiliyatini shakllantirish maqsadida oddiy mahsulotdan ham yangilik yaratishni o‘rgatish
ulardagi tadbirkorlik qobiliyatini rivojlantirishda yordam beradi. Bunda ulardagi iqtisodiy
bilimlarni maktab jamoasi, oila a’zolari hamda mahllaning birgalikdagi harakati yo‘lga qo‘yilsa,
o‘quvchilarning ko‘rsatgan faoliyati natijasida yaratilgan mahsulot sifati hamda turli ish turlari
jarayonida mehnat natijalarining unumdorligi keskin o‘sishida o‘z ta’sirini ko‘rsatadi. Masalan,
maktabda yoki mahallalarda olib boriladigan tadbirlarda o‘quvchilarning erishilgan yutuqlarini
namoyish qilish, ular yaratgan buyumlarni maktab muzeylari yoki sinf burchagida namuna
sifatida saqlash, ota-onalarga sovg‘a sifatida taqdim etish o‘quvchilarda amaliy mehnat qilishda
ish sifatini yanada oshirish, mehnat unumdorligi va ijobiy natijalarga erishishda samarali ta’sir
491
10
ko‘rsatadi.
Adabiyotlar:
1. Mehnat va uni o‘qitish metodikasi, Toshkent 2015, B: 6-7.
2. Mehnat va uni o‘qitish metodikasi, O‘quv qo‘llanma, Mavlonova R.A., Sanaqulov.H.R.,
Xodieva.D.P, Toshkent 2007, B: 3-9.
492
Do'stlaringiz bilan baham: |
