Масъул муҳаррир

Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yhati:
1. Qosimova.K., Matchanov.S., Ona tili o‘qitish metodikasi. Darslik.
2. Ushinskiy K.D. Tanlangan pedagogika asarlar.- Toshkent: “O‘zdavnashr”, 1959.

---

472
10
BOSHLANG‘ICH SINFDA MATEMATIK TOPSHIRIQLARDAN FOYDALANISH
Matsafayeva Guliston Qodirovna 
Xorazm viloyati Shovot tumanidagi
16-maktabning boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi.
Guliston [e-mail]
Annotatsiya: Ushbu maqolada boshlang‘ich sinfda matematik topshiriqlar va ularga qo‘yilgan 
talablar haqida so‘z yuritiladi.
Kalit so‘zlar: “Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonun, o‘quvchilarning yoshli davri, boshlang‘ich sinf 
o‘qituvchisi, o‘yinlar, topshiriqning variantlari, didaktik o‘yinlar 
Mamlakatimizda yuz berayotgan ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlar, xalq ta’limi tizimida 
bo‘layotgan o‘zgarishlar, “Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonun hamda “Kadrlar tayyorlash milliy 
dasturi”da ta’kidlanganidek, ta’limga boshlang‘ich sinflardanoq e’tiborni qaratish, boshlang‘ich 
sinf o‘qituvchisining metodik tayyorgarligini oshirish masalasi muhimdir. Boshlang‘ich sinf 
o‘qituvchisining metodik tayyorgarligi deyilganda, biz uni ilmiy dunyoqarash asosida matema-
tika o‘qitish metodikasi, o‘qitish san’ati bo‘yicha umumiy psixologik-pedagogik va matema-
tik tayyorgarlik bilan uzviy bog‘lanishda tayyorlanishni tushunamiz. Bunday tayyorlanish 
vazifasiga matematikadan boshlang‘ich ta’lim sohasida ma’lum bilim va malakalarni egallash 
hamda o‘quvchilarni o‘qitish orqali tarbiyalashni o‘zlashtirishi kiradi. Metodik tayyorgarlik 
boshlang‘ich sinf o‘qituvchisini tayyorlashning tarkibiy qismi bo‘lib, uning ta’lim-tarbiyaviy 
faoliyatidan ajralgan holda qaralishi mumkin emas. O‘quvchilarning 6—10 yoshli davri eng 
muhim fikrlash tuzilmalarining shakllanishida mas’ulyatli palla ekanligini psixologlar isbot qil-
ishgan. Mana shu paytda shakllantirilmagan qobiliyatini keyinchalik tiklash juda qiyin. Biroq 
birgina nazariy bilimlarning o‘zi, har qanday boshqa tayyorlanish kabi yetarli emas.Boshlang‘ich 
sinflarda o‘quvchilarning aqliy qobiliyatlarini rivojlanishiga asos solinishi sababli boshlang‘ich 
sinf o‘qituvchisi uchun o‘quvchilarning aqliy faoliyati darajasi va imkoniyatini bilish hamda 
hisobga olish, muhimdir. Maktabgacha yoshdagi o‘quvchilar uchun o‘yinlar muhim ahamiyatga 
ega. Bu kichik yoshdagi maktab o‘quvchilari uchun ham ma’lum darajaga ega. Mavjud didak-
tik o‘yinlar, mantiq ilmi va matematika nuqtayi nazaridan mazmunan yetarli emasliligi sababli 
ulardan kam foydalaniladi, shu bilan birga boshqa yo‘l bilan o‘rganilgan materialni faqat mus-
tahkamlash vositasi sifatida qo‘llaniladi. Maktab matematika kursining maqsadi o‘quvchilarga 
ularning psixologik xususiyatlarini hisobga olgan holda matematik bilimlar sistemasini berishdan 
iboratdir. Bu matematik bilimlar sistemasi ma’lum usullar orqali o‘quvchilarga yetkaziladi. Mak-
tab oldiga hozirgi zamon prinsipial yangi maqsadlarning qo‘yilishi matematika o‘qitish maz-
munining tubdan o‘zgarishiga olib keldi.O‘qitish samaradorligining zaruriy va muhim sharti 
o‘quvchilarning o‘rganilayotgan mavzuni o‘zlashtirishlari ustidan nazoratdir. Didaktikada uni 
amalga oshirishning turli usullari ishlab chiqilgan, bu — o‘quvchilardan og‘zaki so‘rash; nazorat 
va mustaqil ishlar; uy vazifalarini tekshirish, testlar, texnik vositalar yordamida sinash va boshqa-
lardir. Boshlang‘ich maktab matematikasida barcha didaktik materiallar uchun umumiy holat 
topshiriqlarning murakkabligi bo‘yicha tabaqalashtirilishidir. Bu materiallarni tuzuvchilarning 
g‘oyasiga ko‘ra, o‘quvchining ma’lum mavzu bo‘yicha topshiriqning biror variantini bajarishi 
o‘quvchining mavzuni faqat o‘zlashtirganligi haqidagina emas, balki uni to‘la aniqlangan dara-
jada o‘zlashtirganligidan dalolat beradi. Amaliyotda o‘qituvchilar ko‘pincha biror topshiriqning 
variantlaridan biri boshqalaridan soddaroq yoki murakkabroq deb aytish, bundan tashqari, di-
daktik materiallar qanchalik san’atkorona tuzilgan bo‘lmasin, ularning mazmuni va tuzilishida 
nechog‘lik chuqur g‘oyalar amalga oshirilmasin, ular bari bir barcha metodik vazifalarni juda tez 
hal etishga qodir emas.Shunday qilib, didaktik materiallarni o‘quvchilarning o‘quv materialini 
o‘zlashtirish darajasini nazorat usullaridan biri sifatida qarash lozim…
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati:
1. Ahmedov М ., Ibragim ov P., Abdurahmonova N ., Jum ayev M .E. “Birinchi sinf matema-
tika darsligi”. - Т.: “ Sharq», 2005, 
2. Ahm edov М ., Ibragim ov P., A bdurahm onova N ., Jum ayev M .E. Birinchi sin f m 
atem atika darsligida m etodik qo‘llanma. - Т.: “ Uzinkomsentr», 2003

---

473