|
10
BOSHLANG‘ICH SINF MATEMATIKA DARSLARIDA SHE’RIY IFODALARDAN
FOYDALANISH
Kurbanbayeva Amanjan Ozadovna
Xorazm viloyat Gurlan tuman
42- AFChO‘I maktab boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi
Bobojonova Shirinoy Ismoilovna
Gurlan tumani 18-maktab o‘qituvchisi
Amanjan.ozadovna@gmail.com
Annotatsiya. Ushbu maqola boshlang‘ich sinflarda matematika darslarida qo‘llash uchun
she’riy ifodalar berilgan va bu metodning samarasi haqidagi tushunchalar o‘z aksini topgan.
Kalit so‘zlar: matematika darsi, she’riy ifoda, matematik she’rlar,
“Matematika – fanlarning shoxi va xizmatkori”,-degan edi E.T.Bell. Darhqiqat, matematika
barcha fanlar ichiga kirib boradi. Matematika – eng ko‘hna fanlardan biri. Matematika yoshlarning
mantiqiy fikrlash qobiliyatini o‘stiradi. Shu sababli bu fan qadimdan maktablarda o‘qitilib kelingan.
Mantiqiy mushohada, fazoviy tasavvur, abstrakt tafakkur inson faoliyatining barcha sohasi uchun
zarur qobiliyatki, bular matematikani o‘rganish jarayonida shakllanib boradi.
O‘quvchi matematika fanini yaxshi o‘zlashtirish orqali boshqa fanlarni ham to‘laroq tushuna
boradi. Boshlang‘ich sinf matematatika darslarida o‘quvchilar uchun she’riy topshiriqlarni
qo‘shimcha adabiyotlardan foydalanib qo‘llash maqsadga muofiq. Bu albatta, eng avvalo,
o‘qituvchidan ijodkorlikni talab qiladi. O‘qituvchining o‘zi ham she’riy masalalar tuzib
o‘quvchilarga yechishlari uchun berishlari mumkin. Bu jarayon nafaqat, darsning yanada qiziqarli
o‘tishini ta’minlaydi, balki bu topshiriqlar dam olish daqiqasini ham bajarishi mumkin. She’riy
yo‘lda tuzilgan masalalarning murakkablik jihati o‘rtacha bo‘lishi lozim. Chunki dam olish
daqiqasi sifatida berilgan masalalar, darslikdagi murakkab masalalardan farq qilishi kerak. Yoki
darsni boshlashdan oldin o‘quvchilarga matematika haqida yodlangan she’rlarni shior sifatida
aytib, keyin darsni boshlash ham samarali usullardan biri bo‘lib, o‘quvchilarda fanga bo‘lgan
qiziqishni orttirishi va uning mohiyatini tushunishga undashi mumkin.
Matematika fani,
Biz unda o‘rganamiz,
Bilimlarga kon oftob.
Turli xil hisob-kitob.
Yoki
Hisob kitob ilmini,
“Qo‘sh, ayir, bo‘l, ko‘paytir”
O‘rgat, matematika.
Oddiy arifmetika.
Kabi she’rlardan foydalanib darsni boshlash mumkin.Masalan, 1-sinf matematika fani uchun
mo‘ljallangan multimediali ilovada raqamlarni o‘rganish davomida ularning yozilishidan tortib,
raqamlarning nimalarga o‘xshatilishi va qaysi sonlar yig‘indisi orqali ifodalanishi-yu, hatto
raqamlarga bag‘ishlangan she’rlar ham mavjud bo‘lib bu o‘quvchi mavzuni yanayam chuqurroq
tushunishiga yordam beradi.
Bir degan sanoq sonman,
Bitta yurak, bitta bosh
Sanash uchun osonman.
Bitta oy-u, bir quyosh.
Yozishga ham o‘ng‘ayman.
Qoziqchaga o‘xshayman.
Bu kabi she’rlarni yod olish orqali bola raqamning tub mohiyati haqida bilimga ega bo‘laadi.
Yoki matematika darslarida “Geometrik shakllar” mavzusini o‘rganishda quyidagi she’rdan
foydalanish mumkin.
Uchburchak erur nomim,
Ba’zan teng tomonliman,
Mahkam uchta tomonim
Ba’zida teng yonliman,
Uch yonda posbon uchum,
Burchagim o‘tmas, o‘tkir,
Ko‘p ishga yetar kuchim.
Goh bittasi to‘g‘ridir
Demak, bu she’rni yodlash orqali bolada uchburchak haqida ma’lumot paydo bo‘ladi.
Uchburchakning burchaklari soni, tomonlari soni, va uchburchak turlari haqida bilib oladilar.
Oddiy tushuntirishlardan ko‘ra , she’rni ifodali vat a’sirchan qilib aytib berish samarasi yuqoriroq
hisoblanadi.
453
10
“Yig‘indini hisoblash” kabi mavzularda esa turli xil sonlar o‘rtasida yi’g‘indigo moslab yozilgan
she’rlardan “Quvnoq daqiqa” sifatida ham foydalanilsa maqsadga muofiq bo‘ladi.
O‘ng qo‘limda besh barmaq,
Ikkalasini qo‘shsak,
Chap qo‘limda besh barmoq.
Bizda bo‘lar o‘n barmoq.
She’r inson yuragiga nafosat, go‘zallik urug‘ini qadovchi vosita hisoblanadi. Matematika esa
tezkorlik va aniqlikka asoslangan. Bu ikki tushunchani birlashtira olsak va darslarda qo‘llay olsak
yutuqlar yana ko‘payaveradi.
Kamayuvchi, ayriluvchi,
Uchga to‘rtni qo‘shamiz,
Hosil bo‘lar ayirma.
Javobi bo‘lar yeti.
Yuzdan saksonni ayir
Shunday oson topilar
Javob bo‘lar yigirma.
Qo‘shishda har yig‘indi.
Barkamol avlodni tarbiyalash o‘qituvchi oldidagi pirovard maqsad ekan, bu yo‘lda izlanishdan
to‘xtamasligi, darslarida turli va yangi metodlarni qo‘llab samaraga erishishi mumkin.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. A. J. Jo‘rayev “ Tarbiyaviy darslarni o‘tish” // Sinf rahbarlari uchun qo‘llanma. T.: Sharq
1997, 7-bet
2. ”Ilm sarchashmalari” jurnal 7-son, Urganch-2017
454
Do'stlaringiz bilan baham: |
