Масъул муҳаррир: академик Т. Н. Долимов, г м. ф д., проф

каледон 
бурмаланиши
деб аталади.
Силур даврида Ғарбий Европада каледонидлар қамбари ҳосил 
бўлган. Бу тоғ занжири Норвегия, Шотландия ва Ирландия 
ҳудудларидан ўтган. Шимолий Сибирда ҳам орогенез ривожланган 
бўлиб, натижада унинг ҳудуди юқори кўтарилиб, шундан кейин ҳеч 
қачон денгиз билан қопланмаган.
Фаол 
геосинклиналларда 
геологик 
жараёнлар 
зиддиятли 
характерга эга бўлган. Ғарбий ва Шарқий Сибир, Скандинавия 
яриморолининг шимоли, Ўрта ер денгизи, Кордильера ва Анд, Шарқий 
Австралияда жуда кўплаб оролларга эга бўлган геосинклинал режим 
ҳукм сурган. Кембрий ва ордовикда геосинклиналларда бир неча 

---

504 
километрли амплитудага эга бўлган дифференциацияланган вертикал 
ҳаракатлар кузатилган. Тор чўзиқ кўтарилган қамбарлар ҳудди шундай 
ботиқликлар билан қўшни бўлган, уларда бўлакли ва карбонатли 
ётқизиқлар тўпланган. Вулкан ҳаракатлари фаол кечганлиги туфайли 
эффузив жинслар ҳам кенг тарқалган. 
Эрта палеозойнинг охирида вужудга келган ер пўстининг 
барқарор ҳудудлари эпикаледон платформалари номини олган (204-
расм). Бундай структуралар одатда токембрий платформаларинининг 
четларида 
жойлашган 
бшлиб, 
уларнинг 
умумий 
майдонини 
кенгайтирган. Аммо ҳали кўп жойларда геосинклинал режим сақланиб 
қолган. Ўрта ер денгизи, Ғарбий ва Шарқий Сибир, Кордильера ва Анд, 
Шарқий Австралия кечки палеозойда ҳам ўзининг геосинклинал 
ривожланишини давом эттирган. 
Палеогеографияси. 
Шимолий 
Америкада 
ҳар 
иккала 
геосинклинал сув билан қопланган, кембрийнинг иккинчи ярмида эса 
материкнинг марказий қисми жуда паст бўлиб, ҳар иккала ботиқлик 
саёз денгиз орқали туташган ва унда қумтошлар, гилли сланецлар ва 
оҳактошлар тўпланган. Европа ва Осиёда йирик денгиз трансгрессияси 
содир бўлган. Ер юзасининг бу қисми сув остида қолиб кетган. Бундан 
қуруқликнинг учта йирик массиви (Болтиқ қалқони, Арабистон 
яримороли ва Жанубий Ҳиндистон), Жанубий Европа ва Жанубий 
Осиёдаги бир қатор унча катта бўлмаган қуруқликлар истеснодир. 
Австралия ва Жанубий Американинг марказий қисмида унча кенг 
бўлмаган денгиз трансгрессияси ривожланган. Кембрий даврининг 
охирида қуруқликнинг катта қисми кўтарилабошлаган ва қисқа 
муддатли денгиз регрессияси содир бўлган. 

---

505