223-расм. Эрта пермнинг ўсимликлари: сигиллариялар, каламитлар, кордаитлар, дарахтсимон ва уруғли папоротниклар. http://haiate.narod.ru
Беннетитлар орасида буталар ҳам, дарахтлар ҳам бўлган. Мезофитда гинкголи ва игнабарглилар - арча, кипарислар ва қайиналар ҳам кенг тарқалган. Улкан секвойялар пайдо бўлган. Нам жойларда папоротниклар, ботқоқлашган жойларда эса қирқбуғумлар ўсган (224-расм).
Фойдали қазилмалари. Кўмир. Карбон даврининг характерли хусусияти бўлиб тошкўмир қатламларининг ҳосил бўлиши ҳисобланади. Палеогеографик ва палеотектоник шароитларнинг ўзига хослиги экзоген фойдали қазилмаларнинг шаклланишига олиб келган. Нам иқлимли ўлкаларда Ер тарихидаги энг қадимий кўмир қатламлари шаклланган. Бу ёшдаги кўмир конлари Тиманда ва Кузнецк ботиқлигида ривожланган.
224-расм. Кечки пермнинг мезофит ўсимликлари. http://wwlife.ru
|
Фаол кўмир тўпланиши платформаларда, чекка ва тоғоралиғи ботиқликларида, континентичи ҳавзаларида ҳам давом этган. Карбон ёшидаги кўмирлар бутун дунё заҳирасининг деярли 30 % ни ташкил этади. Йирик кўмир конлари Шимолий яримшарда жойлашган. Бу Донецк, Қарағанда, Қизил, Москвабўйи, Экибастуз ҳавзаларидир. Кузнецк, Минусиа ва Тунгус ҳавзаларидаги қўмир ётқизиқларининг бир қисми карбон ёшига эга. Ғарбий Европада Польша, Чехия, Германия, Бельгия, Францияда ҳам шу ёшдаги кўмир конлари мавжуд.
Эрта перм учун ҳам кўмир конлари характерлидир. Дунёдаги кўмир заҳираларининг тўртдан биридан кўпроғи Печора ва Таймир, Шарқий Хитой, Ҳиндистон, Австралия, ЖАР кўмир ҳавзаларида тўпланган. Бундан ташқари Минусий, Кузнецк ва Тунгуска ҳавзаларидаги кўмирли горизонтларнинг устки қисми ҳам перм ёшига эга.
Нефт ва газ. Волга-Ўрол ва Тиман-Печора вилоятларидаги, Припят ботиқлигидаги, Канада, АҚШ, Амазонка ботиқлиги ва Саҳрои Қабрдаги муҳим нефтегазли горизонтлар девон ёшига эга.
Волга-Ўрол вилоятининг баъзи нефтли горизонтлари ва АҚШдаги бир қанча конлар перм ётқизиқлари билан боғлиқ. Нефт заҳирасининг ярмидан кўпи карбон ётқизиқларида тўпланган.
Баъзи газ конларининг маҳсулдор горизонтлари ҳам перм даврига мансуб. Шебелинск (Украина) ва Вуктил (Коми), Гронинген (Нидерландия) ва Эрондаги бир қанча газ конлари жуда улкан ҳисобланади.
Туз. Арид иқлимли минтақаларда калий тузларининг қалин қатламлари тўпланган. Уларнинг энг йирик конлари Канадада ва Белорусияда топилган.
Калий тузлари дунёвий заҳирасининг анча қисми перм даврида ҳосил бўлган. Буларга Ўролбўйидаги Верхнекамск, Каспийбўйи, Германия, Техасдаги Делавер ҳавзасидаги туз конлари киради. Пермда калийли тузлар билан бир қаторда ош тузи конлари ҳам шаклланган. Донбасснинг шимолидаги Артемовск кони энг йирикларидан бири ҳисобланади.
Боксит. Тихвин ва Шимолий Онега ҳамда АҚШдаги бир қатор боксит конлари эрта карбонда ҳосил бўлган. Хитойдаги боксит конлари ўрта ва қисман кечки карбонга мансуб. Девон боксит конлари Шимолий ва Жанубий Ўролнинг шарқий ёнбағирларида ва Тиманда шаклланган.
Do'stlaringiz bilan baham: |