«mashinasozlik texnologiyasi» kafedrasi «moslanuvchan ishlab chiqarish tizimlari»

NAZARIY MA’LUMOTLAR

Mashinasozlik ishlab chikarishida uzok vaktgacha ikki xil ishlab chikarish mavjud edi.

Birinchisi - yukori avtomatlashtirilgan kuplab ishlab chikarish. Bunda ixtisoslashtirilgan yukori unumli texnologik jixozlardan foydalaniladi. Bu texnologik jixozlar ayrim maxsulot ishlab chikarishga moslanganligi uchun ular moslashuvchanlik, ya’ni boshka maxsulot ishlab chikarishga sozlanish xususiyatlariga ega emasdirlar. Ular kuplab ishlab chikarish sharoitiga mos edilar.

Ikkinchisi - yakka tartibdagi va mayda seriyalab ishlab chikarishlar bulib ular kul bilan boshkariladigan universal stanoklardan tashkil topgan edilar. Bular yukori moslashuvchanlikka ega bulib turib kam mexanizatsiyalashtirilgan edi.

Avtomatlashtirishning eng yukori boskichi tulik avtomatlashtirish xisoblanadi. Uning dastlabki kadamlarida universal stanoklari asosida yaratilgan sonli dastur bilan boshkariladigan texnologik jixozlar yaratiladi. Bunday stanoklarni moslvashuvchan texnologik jixozlar xam deyiladi.

YUkoridagi ikkita ishlab chikarishlar urniga uchinchi moslashuvchan ishlab chikarish tizimlar (MICHT) keldi. Ularda texnologik jixozlarni boshkarishda EXM lardan keng foydalaniladi. Bunda ishlov berish jarayonigina avtomatlashtirilib kolmay, balki yangi detallarga ishlov berish dasturini tayyorlash, stanokni kayta sozlash, loyixalash kabi ishlar xam avtomatlashtiriladi. Bu esa MICHT birinchi kadamlarga kiradi.

MICHT ning ikkinchi kadami sifatida asbob va moslamalarni kidirib topish va ularni stanokda almashtirish, zagotovkani stanokka uzatish va tushirish xamda ularni tashish, tushirish kabi operatsiyalarni bajarish kiradi. Bu maksadda avtomatlashtirishning turli vositalaridan: turli transport

vositalari, sanoat robotlari, ishlov berish markazlari xamda xisoblash texnikasidan keng foydalaniladi.

Endilikda avtomatlashtirish kuplab ishlab chikarishni xam uz ichiga oldi. Bundagi texnologik jixozlar EXMlar yordamida boshkarilib turli maxsulotlar tayyorlashga osonlik bilan kayta sozlanadilar, shuningdek yordamchi jarayonlarni xam avtomatlashtirishga imkon yaratildi.

Avtomatlashtirishning bu boskichida maxsulotning sifati kul bilan ishlov berilganiga nisbatan yaxshilanadi, texnologik jixozni ishlash unumdorligi oshadi va inson mexnati kiskaradi.

MDT protsessor, xotira, kiritish va chikarish kurilmalaridan iborat. Tizimning ayrim kisimlari shinalar vositasida biriktiriladi. Ular orkali boshkarish komandalari va elektr signallari uzatiladi. Ushbu tizimning xamma kurilmalari elektron elementlar, integral mikrosxemalar tayyorlanadi.

Xotirada ishlash dasturi saklanadi. Dastur buyruk(komanda) lardan iborat. MDT bajaradigan amal 0 va 1 rakamlardan tuzilgan elektr signallar bilan kodlanadi.

Protsessor- tizimning asosiy kismi bulib, u EX,M tarkibiy kisimlarini ishini boshkaradi va ma’lumotlarni kayta ishlaydi. Protsessor boshkarish kurilmasi va arifmetik mantikiy kurilmasidan tashkil topgan.

Boshkarish kurilmasi (BK) xotiradagi dastur asosida MDT tarkibiy kisimlarini ishlashini boshkaradi xamda axboratni kayta ishlaydi.

Arifmetik- mantikiy kurilma (AMK)tugridan tugri BK ta’sirida ishlab, arifmetik va mantikiy amallarini bajaradi.

Kiritish kurilmasi dasturlar va kiritilayotgan ma’lumotlarni, signallarni kiritish uchun xizmat kiladi. Ular jumlasiga perfolentalardan yoki magnit lentalardan, magnit disklardan axboratlarni ukuvchi kurilmalar; stanok ijrachi organlaridan kelayotgan signallarni kiritish kurilmasi; displey va kurilmalarining xarf - rakamli klaviaturalari kiradi. Kiritish kurilmasi tashki tizimlardan kelayotgan kodlangan analogli signallarni ikki kodli ichki kod kurinishiga aylantiradi.

CHikarish kurilmalari komandalarni va xisoblash natijalarini ichki tizim ikkili kodlardan tashki kodlash tizimlarining analogli signallariga yoki unli tizim kodlariga uzgartirish va axboratni berish uchun xizmat kiladi. Ular jumlasiga kuydagilar kiradi:

Rakamli- analogli uzgartirgichlar, elektron kalitlar, tasvirlovchi xarf- rakamli va grafik kurilmalari, disileylar va yozuv kurilmalaridir.

Jixozlarni EXM bilan boshkarish tizimlarida katta integral sxemalar (KIS)dan foydalaniladi.KIS lar yuzlab mantikiy vazifalarni bajaradi va AMK va BK lar bilan ta’minlangan kuplab protsessorlarni uz ichiga oladi. Bunday kup funksiyali integral sxemalar mikroprotsessorlar deb ataladi. Mikroprotsessorlar texnologik jixozlarning uziga urnatiladi.

MICHTda texnologik jixozlar bilan birga ularning avtomatik tartibda (rejimda) ishlashini ta’minlovchi turli vositalar mavjuddir. Bu tizimda EXMdan keng foydalaniladi. MICHT yordamida mayda seriali va donalab ishlab chikarishlar avtomatlashtiriladi va ularda ish unumdorligi oshadi.

Sonli dastur yordamida boshkariladigan oltita stanokdan tashkil topgan MICHT ning bir kismi tasvirlangan. Unga ma’lum marshrut buyicha yuradigan induksion tizimli uchta transport roboti xizmat kiladi. SHtabeler avtomat ombordan zagotovkani olib, kabul stoliga uzatadi. Stolda zagotovka universal palet (moslama) larga maxkamlanadi.

Transporter zagotovkalar urnatilgan paletlarni polda joylashgan uchta transport robotidan biriga kuyadi. Bu robot zagotovka markazlariga ishlov beruvchi stanokning stoliga uzatadi. Ishlov berilgandan sung zagotovka kaytadan transport robotiga uzatiladi. Transport robotlari zagotovkani keyiingi operatsiyani bajarish uchun sonli dastur bilan boshkariladigan kup maksadli stanoklarning burilma yuklash stollariga uzatadi. Tayyor buyumni transport roboti nazorat kilish uchastkasiga uzatadi.

Moslashuvchan avtomatlashtirilgan sex (MATS)tuzilishida keltirilgan. MATS turtta moslashuvchan avtomatlashtirilgan uchastkalar (MATS)dan tashkil topgan. Ularda detallarga mexanik va slesarlik ishlovlari beriladi. MATS kabul kiluvchi - uzatuvchi kurilma , avtomatik kavul kiluvchi- uzatuvchi stol, IR -50 ishlov berish yacheykasi , kran - shtabeler, avtomat- aravacha, stellajlararo uzatuvchi kurilma, slesarlik dastgoxi, kabul kiluvchi uzatuvchi kurilma , dispetcher pulti , smena boshligining ish urni, asboblar tayyorlab kuyiladigan bulim, yuvish bulimi, texnik - tekshiruv bulimi, texnik ta’minot bulimi , avtomatlashtirilgan uchastka , MAU - stellajlardan tashkil topgan.

Texnik ta’minot bulimida moslamalar va asboblar tayyorlanadi, texnik tekshiruv bulimida maxsulotni nazorat kilinadi, detallar yubiladi va germetikligi sinab kuriladi. Tashish operatsiyalarini uchastkalarning tepa kisimida joylashtirilgan uzatuvchi kurilmalar yordamida amalga oshiriladi.

Sonli dastur yordamida boshkariladigan oltita stanokdan tashkil topgan

MICHT ning bir kismi tasvirlangan. Unga ma’lum marshrut buyicha yuradigan induksion tizimli uchta transport roboti xizmat kiladi. SHtabeler avtomat ombordan zagotovkani olib, kabul stoliga uzatadi. Stolda zagotovka universal palet (moslama) larga maxkamlanadi. Transporter zagotovkalar urnatilgan paletlarni polda joylashgan uchta transport robotidan biriga kuyadi.

Bu robot zagotovka markazlariga ishlov beruvchi stanokning stoliga uzatadi. Ishlov berilgandan sung zagotovka kaytadan transport robotiga uzatiladi. Transport robotlari zagotovkani keyiingi operatsiyani bajarish uchun sonli dastur bilan boshkariladigan kup maksadli stanoklarning burilma yuklash stollariga uzatadi. Tayyor buyumni transport roboti nazorat kilish uchastkasiga uzatadi.

Moslashuvchan avtomatlashtirilgan sex (MATS)tuzilishida keltirilgan. MATS turtta moslashuvchan avtomatlashtirilgan uchastkalar (MATS)dan tashkil topgan. Ularda detallarga mexanik va slesarlik ishlovlari beriladi. MATS kabul kiluvchi - uzatuvchi kurilma , avtomatik kavul kiluvchi- uzatuvchi stol, IR -50 ishlov berish yacheykasi , kran - shtabeler, avtomat- aravacha, stellajlararo uzatuvchi kurilma, slesarlik dastgoxi, kabul kiluvchi uzatuvchi kurilma , dispetcher pulti , smena boshligining ish urni, asboblar tayyorlab kuyiladigan bulim, yuvish bulimi, texnik - tekshiruv bulimi, texnik ta’minot bulimi , avtomatlashtirilgan uchastka , MAU - stellajlardan tashkil topgan.

Texnik ta’minot bulimida moslamalar va asboblar tayyorlanadi, texnik tekshiruv bulimida maxsulotni nazorat kilinadi, detallar yubiladi va germetikligi sinab kuriladi. Tashish operatsiyalarini uchastkalarning tepa kisimida joylashtirilgan uzatuvchi kurilmalar yordamida amalga oshiriladi.