"Mashinasozlik texnologiyasi asoslari" asoskasbiy o’quv fanidan ma’ruzalar matni

9. Xon kallag yordamida teshiklarni xoninglash usuli

Xoninglash usuli, qayroq toshlar bilan biriktirilgan maxsus kallaglar yordamida olib boriladi (12.7-rasm). Кallag bir vaqtning o’zida ham aylanma va ham ilgarilanma-qaytuv harakatlarini qilish imkoniyatiga ega; natijada ishlanuvchi yuzada abraziv zarrachalaridan qiya joylashgan mayda setka chiziqlar barpo bo’ladi. Bu setkalar ekspluatasiya qilish davrida moylarni o’zida yaxshi ushlab turish imkoniyatini yaratadi. Xoninglash usuli bilan tanavor teshigi ichki yuzasidan 0,01-0,20 mm gacha bo’lgan qatlam olib tashlanadi. Shu miqdor chegarasida teshik konusliligi va ellipsliligi to’g’rilanadi. Teshikning boshlanishi va chiqishidagi diametrlarining kichrayishiga yo’l qo’ymaslik uchun qayroq toshlar bir qancha uzunlikda tashqariga chiqib harakatlanishi darkor bo’ladi. Xoninglash usulini bir-ikki ayrim hollarda uch yurishda bajariladi, bu esa qayroq toshlar zarradorligiga bog’liq bo’lib: dastlabki xoninglash uchun zarradorligi 4-8 markali, toza xoninglash uchun 3 markali qayroq toshlar qo’llaniladi. Xoninglash jarayoni kerosinga 10-20% texnik moyi aralashgan maxsus suyuqlik bilan olib boriladi. Xoninglash usuli 5-20 mkm ishlov berish aniqligini va R_a=0,63-0,125 mkm yuza tozaligini ta’minlaydi. Bu usul, yuqori yuza tozaligiga ega bo’lgan aniq teshiklarga ishlov berish usuli sifatida qo’llaniladi.

12.7-rasm. Xoninglash opera- 12.8-rasm. Supperfinshlash
siyasi. amalsi.


10. Supperfinish usuli

Superfinish usuli ham shuningdek qayroq toshlik maxsus kallaglar yordamida olib boriladi (12.8-rasm). Bu usul tashqi va ichki aylanuvchi yuzalarga hamda yassi yuzalarga ishlov berishda ishlatiladi. Ishlov berish davrida zarradorligi 3 markali qayroqlar qo’llaniladi.
Supperfinish usuli yordamida faqat yuzaning tozaligi oshiriladi, ya’ni R_a=0,125-0,030 mkm oralig’ida bo’ladi. Bu usul bilan oldingi ishlovdagi xatoliklar to’g’rilanmaydi. Jarayon 10-15% li veretyon moyli kerosin moylovchi-sovituvchi suyuqlik berish bilan o’tkaziladi. Shuning uchun qayroqlar yuzadagi moy plyonkasi uzilgan joylardagi mikronotekisliklarga tegib o’tadi. Ma’lum tozalik darajasiga erishilganda, moy plyonkasining uzilishi natijasida jarayon avtomatik ravishda to’xtaydi.