"Mashinasozlik texnologiyasi asoslari" asoskasbiy o’quv fanidan ma’ruzalar matni

Tekshirish uchun savollar
1. Matematik statistikada xatoliklarning turlanishini izohlang.
2. Qaysi turdagi xatoliklar tasodifiy xatoliklarga kiradi ?
3. Aniqlikni эgri chiziq taqsimoti usulida tekshirishni izohlab bering.
4. Aniqlikni jadval usulidagi taqsimlanishini izohlang.
5. Tabiiy taqsimot-Gauss qonunini tavsiflab bering.
6. Qaysi kvalitet aniqliklar qaysi qonuniyatlarga mos kelishi aniqlangan?
7. Qaysi hollarda aniqlik ishonchli va qaysi hollarda ishonchli emas?
8. Taqsimot maydoni qaysi parametr bilan taqqoslanadi?
9. Aniqlikni nuqtali diagrammalar qurish asosida tekshirish usulini izohlab
bering.
10. Nazorat diagrammasi qanday quriladi, chizib ko’rsating
7 - M A ‘ R U Z A (2 soat)


6-mavzu: "Mexanik ishlov berishning sistematik xatoligi" (2 soat).
M a ‘ r u z a rejasi:
1. Dastgohlarning noaniqligi.
2. Dastgohlarning eyilishi.
3. Dastgohlarning deformasiyalanishi.
4. Кeskich asboblarning noaniqligi va eyilishi.
Adabiyot: [ 2 ] – 31-45 betlar.
Tayanch so’zlar: 1. Deformasiya. 2. Dastgoh noaniqligi. 3. Dastgoh elementlarining eyilishi. 4. Кeskich asbobning eyilishi. 5. Noaniqlik.


1. Dastgohlarning noaniqligi

Dastgohlarni tayyorlash va yig’ish xatoliklari GOST normalari bilan chegaralangan bo’lib, dastgohlarni yuklantirmagan statik holatida dopusklari bilan va geometrik aniqligini tekshirish usuli bilan aniqlanadi.

O’rtacha o’lchamdagi (kattalikdagi) umumiy hizmat uchun belgilangan dastgohlar geometrik aniqligining (mm-da) ba’zi-bir tavsiflari quyida keltirilgan:
- Tokarlik, frezerlik dastgohlari shpindelining radial tepishi (urishi)
(shpindelning uchida) ....................................................................0,01-0,015 mm.
- Tokarlik va frezerlik dastgohlarining 300 mm opravka uzunligidagi tepishi..........................................................................................................0,02 mm.
- Vertikal-parmalash dastgohida 100-300 mm opravka uzunligidagi tepishi..................................................................................................0,03-0,05 mm.
- Shpindel yon yuzasining (o’q bo’yicha) tepishi ...................0,01-0,02 mm.
Tokarlik va bo’ylama randalash dastgohlarining yo’naltirgich larining to’g’ri chiziqligi va parallelligi:
1000mmuzunlik masofasida..........................................................0,02 mm.
To’la uzunligi bo’yicha ..........................................................0,05-0,08 mm.
-.Frezalash dastgohlari stolining bo’ylama yo’naltirgichining to’g’ri chiziqliligi…………………………………………………………………………1000mm. uzunlikda.....................................................................................................0,04 mm.
-Tokarlik dastgohlari shpindellarining o’qlarini karetka harakati yo’nalishidagi parallelligi:
vertikal tekislikda 300 mm uzunlikda.....................................0,02-0,03 mm.
gorizontal tekislikda ...........................................................0,01-0,015 mm.
-Vertikal-parmalash dastgohlari shpindellari o’qlarining stol tekisligiga nisbatan perpendikulyarligi 300 mm uzunlikda……………………….. 0,06-0,10 mm.
Кo’rsatilgan taxminiy miqdorlar N-normal aniqlikka ega bo’lgan dastgohlar uchun keltirilgan. Bu dastgohlarda tanavorlarga mexanik ishlov berilganda 7-9 kvalitet aniqlikka erishiladi. Xarakteristikasi undan yuqoriroq aniqlikka ega bo’lgan dastgohlarda xatoliklar bir-qancha kamayadi, ularni tayyorlash mobaynida ish sermexnatligi esa tez suratda ortadi va normal dastgohlarga nisbatan qiyoslashda ularning xatoliklari va tayyorlash sermexnatliklari % da quyidagicha taqsimlanadi: