Mashinasozlik tехnologiyasi

Stanoklarning klassifikatsiyasi 
Nomi 
Gr 
TIPI 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
 
Tokar-lik 
stanok-lari 
 
1 
Avtomat va 
yarim avtomatlar 
Revol-
verli 
Parma-
lash kesib 
tushirish 
stanoklari 
Karu-
selli 
stanokla
r 
Tokarlik 
va 
lobaviy 
stanokla
r 
Ko‘p 
keskichli 
stanoklar 
Ixti-
soslashti
ril-gan 
stanokla
r 
 
Bir 
shpin-
delli 
Ko‘p 
shpin-
delli 
Parma-lash 
va yo‘nib 
kengay-
tirish 
stanok-lari 
 
2 
Verti-
kal 
parma-
lash 
Yarim avtomatlar 
Kordinat
ali- 
yo‘nib 
ken- 
gaytirish 
stanoklari 
Radial 
parma-
lash 
stanokla
ri 
Yo‘-nib 
ken-
gaytirish 
sta-nok-
lari 
Olmosli 
yo‘nib 
kengayti
-rish 
stanoklar
i 
Gori-
zontal 
parma-
lash 
stanokla
ri 
Xar-
xil 
sta-
nok-
lar 
Bir 
shpin-
delli  
Ko‘p 
shpinde
lli 
Jil-virlar-
lash, 
sayqal 
berish, 
o‘lcha-miga 
yetka-zish 
stanok-lari  
 
3 
Duma-
loq 
jilvirlas
h 
stanokl
ari 
Ichki 
jilvirla
sh 
sta-nok 
lari 
Shilish 
jilvirlas
h 
stanokl
ari 
Ixti-
soslashtir
il-gan 
jilvirlash 
stanoklari 
- 
CHarx- 
lash sta-
noklari 
Yassi jil-
vir-lash 
sta-nok-
lari 
Ishqa-
lab 
joyiga 
moslash 
va 
sayqal 
berish 
stanok-
lari  
Xar-
xil 
stanok
-lar 
Kombi-
natsiya-
langan 
stanok-lar 
 
4 
Univer
-sal 
stanokl
ar 
Yarim 
avto-
matlar 
Avto-
matlar 
- 
- 
- 
- 
- 
 
Tish  va 
rezba 
ishlash 
stanoklari 
 
5 
TSilind
rik 
g‘ildi-
raklar-
da 
randala
sh 
stanokl
ari 
 
Konusi
mon 
g‘ildi-
raklar-
da tish 
qirqish 
stanokl
ari 
TSilin-
drsi-
mon 
g‘ildi-
raklar-
da va 
shlitsa-
li  
valik-
larda 
tish 
freza-
lash 
stanokl
ari 
CHervya
kli 
uzatmalar
da rezьba 
qirqish 
stanoklari 
Tishlar 
toretsini 
ishlash 
stanok 
larida 
Rezь-ba 
frezalash 
sta-nok-
lari 
 
Tishga 
ishlov 
berish 
sta-nok-
lari 
Tishni 
va 
rezьba-
ni 
jilvirlas
h 
stanokla
ri 
 
Frezalash 
stanoklari 
6 
Verti-
kal 
freza-
lash 
 
Uzluk-
siz 
ishlay-
digan 
freza-
lash 
stanokl
ari 
- 
Nusha-
lash va 
gravir-
lash 
stanoklari 
Konsols
iz verti-
kal 
stanokla
r 
Bo‘ylam
a sta-
nok-lar 
Keng 
universal 
sta-
noklar 
Konsolli 
gorizont
al 
stanokla
r 
 

---

Randalash, 
teshik 
o‘yish va 
cho‘zish 
stanoklari 
7 
Bo‘ylama 
stanoklar 
Ko‘nda
-lang 
randala
sh 
stanokl
ari 
Teshik 
o‘yish 
stanoklari 
Gori-
zontal 
cho‘zish 
stanokla
r 
- 
Vertikal 
cho‘zish 
sta-nokla 
- 
 
Bir 
stoykal
i 
Ikki 
stoykal
i 
Kesish 
stanoklari 
8 
Kesib bo‘lish stanoklari 
To‘g‘ri-
lash- 
kesish 
stanoklari 
Arralar 
- 
 
Tokar-
lik kes-
kichi 
bilan 
ishlay-
digan-
lari 
Abra-
ziv 
doira 
bilan 
ishlay-
digan-
lari 
Frik-
tsion 
disklar 
bilan 
ishlay-
digan-
lari 
Lenta-li  
Disk-li 
Das-  
tarralar 
Har-xil 
stanok-lari 
9 
Mufta 
va 
truba 
ishlash 
stanokl
ari 
Arra 
tishi-ni 
ishlash   
stanokl
ari 
To‘g‘ri
-lash 
va 
markaz
siz 
shilish 
stanokl
ari 
- 
Asbob-
larni 
sinash 
stanokla
ri 
Bo‘luvc
hi 
mashinal
ar 
Muvo-
zanatlov
chi sta-
nok-lari 
 
- 
Abraz
iv 
tosh 
bilan 
 
16K20PФ3 
1 
- Tokarlik guruxi 
2 
- Tur  (tokalik va lobaviy) 
K 
- Takomillashganlik 
20 
- Markaz balandligi (
200mm
) 
P 
- Aniqligi oshirilgan 
Ф 
- Sonli dastur bilan boshqarish 
3 - 
Sonli dastur bilan boshqarishning tarixiy (
kontur
) tizimi 
Dastgohni  pozision, konturli va adabtiv RDB xillari bor. 
Pozitsion RDB – boshqarish xili bo‗lib, bunda dastgohning ish organlari 
topshiriqdagi  nuqtalarga  ko‗chish  troyektoriyalari  ko‗rsatilmagan  holda 
ko‗chadi.  Mazkur  boshqarish asosan, parmalash – teshik yo‗nish dastgohlarida 
va  asbobning  o‗qi  topshiriqdagi  nuqtaga  o‗rnatilgandan  keyin    ishlov  berish 
boshlanadigan boshqa dastgohlarda qo‗llaniladi.  
Konturli  RDB  –  boshqarish  moduli,  bunda  –  dastgohning  ish  organlari 
ishlov  beriladigan  zarur  kontur  hosil  bo‗lmagagunga    qadar  topshiriqdagi  
troektoriya    bo‗ylab  va  topshiriqdagi    tezlikda  siljiydi.      Bunday  boshqarish 
shakl   yasovchi murakkab xarakatlar mavjud bo‗lgan. 
Adaptiv  RDB  –  boshqarishning  bu  usulida  zagotovkaga    ishlov  berish 
jarayonini  ishlov  berish  sharoitlarining  o‗zgarishiga  avtomatik  moslanadi. 
Kesish  chuqurligi,  zagotovka  ashayosining  kattaligi,    «dastgoh  –  moslama  – 
asbob – detal» tizimining birkligiga va hakozoga qarab o‗zgaradi. 
 

---

Dastur  bo‗yicha  boshqariladigan  dastgohlar  uchun  quyidagi  indeksatsiya 
qabul qilingan: 
Ц - siklli boshqaruv; 
Ф1 - raqamli indeksatsiya, shuningdek koordinatalar oldindan teriladi; 
Ф2 - pozitsion sistema bo‗yicha raqamli dastur bo‗yicha boshqaruv; 
Ф3 - konturli sistema bo‗yicha raqamli dastur bo‗yicha boshqaruv; 
Ф4  -  kombinatsiyalashgan  sistema  bo‗yicha  raqamli  dastur  bo‗yicha 
boshqaruv. 
Misollar:  1ГZ40PЦ-tokarlik-revolver  dastgohi,  gorizontal  golovkali, 
yuqori  aniqlikka  ega  (P),  siklli  dastur  bo‗yicha  boshqariladi;  2202VMФ4  — 
ko‗p  maqsadli  (parmalash-frezalash-teshik  kengaytirish)  dastgohi,  gorizontal 
tipli, 
yuqori 
aniqlikka 
ega 
(Б), 
asboblar 
maga-ziniga 
ega 
(M), 
kombinatsiyalashgan raqamli dastur bo‗yicha (Ф4) boshqariladi. 
Ixtisoslashtirilgan  va  maxsus  dastgohlar  umumiy  tasnif  bo‗yicha  emas, 
balki  shu  dastgohni  ishlab  chiqargan  zavod  yoki  sanoat  sohasi  bergan  shartli 
belgi bilan belgilanadi. 
Misollar: 
ҲC-12...stol  ustiga  o‗rnatiladigan  (nastolno-sverlilnыy)  parmalash 
dastgohi,  parmalanadigan  teshikning  diametri  12  mm  gacha;  K-96...  tokarlik-
gardanlash  dastgohi,  chervyak,  shakldor  va  modulli  frezalarining  orqa 
yuzalarini  gardanlash  uchun  mo‗ljallangan;  ЛT10...tokarlik  dastgohi, 
harakatdagi  ta‘mirlash  ustaxonalari  uchun  Lubensk  dastgohsozlik  zavodi 
tomonidan ishlab chiqarilgan; E3-9... tishli reykalarning tishlarini qirqib ishlash 
uchun mo‗ljallangan maxsus dastgoh, Egorev shahridagi tish kesish dastgohlari 
zavodida  tayyorlangan;  VP-3...vertikal-sidirish  (vertikalno-protyajnoy)  dastgoh 
vkladishlarning  choklarini  sidirib  ishlash  uchun  mo‗ljallangan;  OC-901... 
chuqur  teshiklarga  ishlov  beruvchi  gorizontal-parmalash  dastgohi,  Odessa 
shahridagi dastgohsozlik zavodida ishlab chiqarilgan. 
So‗nggi  yillarda  Navoiy  shahridagi  Mashinasozlik  zavodida  yaratilgan 
interpolyator  va  raqamli  indikatsiya  bilan  jihozlangan  tokarlik  dastgohining 
modeli  ҲT—250И  va  universal  frezalash  dastgohining  modeli  НФ-630  tarzda 
belgilangan.