III-BOB: RFID TEXNOLOGIYALARI ASOSIDA KUTUBXONADAGI KITOBLARNI RO’YHATGA OLISH VA CHIQARISH TIZIMINI ISHLAB CHIQISH
3.1-§. RFID texnologiyalarini kutubxonadagi kitoblarni ro’yhatga olish va
chiqarish jarayonlarini boshqarishning strukturaviy sxemasi
Kundan kunga raqamlashtirish barcha sohalarga kirib boryapti. Chunki, bu ma’lumotni tez va to’g’ri uzatish hamda saqlashning asosiy usullaridan biridir. Biz bilamizki kutubxonalar maktab, kollej, litsey, universitetlarda va boshqa ko’plab o’quv dargohlarida mavjud. Bu kutubxonalarda esa yuzlab kitoblar mavjud. Hozirgi kunda bu kitoblarni ro’yhatga olishni va foydalanuvchilarga ijaraga berishni boshqarish uchun avval qo’g’ozda keyin esa ushbu ma’lumotni komputerga ko’chirish talab etiladi. Men taklif etayotgan qurilmaning vazifalaridan biri 3.1-rasmda ko’rsatilgan RFID( Radio frequancy identification) texnologiyasi orqali kitoblarni ro’yhatga olish va chiqarishdir.
a) b)
3.1-rasm. RFID yorlig’ini kitobga joylashtirish (a) , RFID reader (b)
Kutubxona tizimida RFID teglari kitob identifikatorni saqlashi mumkin va tez va samarali muomalani qayta ishlash va inventarizatsiyani boshqarish uchun ishlatilishi mumkin. Statistik ma'lumotlarga ko'ra, Osiyoda RFID tizimi Singapur, Tailand, Tayvan va Xitoy materikida foydalanishga topshirildi. Global miqyosda RFID dan foydalanadigan kutubxonalar soni yiliga 30% gacha o'sib bormoqda. RFID texnologiyasini ommalashtirish bilan kutubxonalar RFID aqlli tizimidan yangi avtomatik va aqlli boshqaruv rejimini yaratish uchun shtrix-kod texnologiyasiga asoslangan [72]an'anaviy boshqaruv va o'g'irlikka qarshi tizimni almashtirish uchun foydalanishi muqarrar rivojlanish tendentsiyasiga aylandi(3.2-rasm).
3.2-rasm. RFID texnologiyasi boshqaruv sxemasi
RFID kutubxona tizimi RFID texnologiyasiga asoslangan bo'lib, kompyuter texnologiyalari, dasturlashtiriladigan boshqaruvchi texnologiyasi va tarmoq aloqasi texnologiyasi bilan birgalikda kutubxonaning oldingi xizmati va fonni boshqarishni amalga oshiradi. Bu kutubxona kitoblarni ijaraga berish va qaytarish, kitob inventarizatsiyadan, kutubxona, kitob olish, kitob anti-o'g'irlik, kredit karta boshqarish, kutubxona karta berish, yig'ish axborot statistika, va boshqa vazifalarini amalga oshirish mumkin.
3.3-rasm. RFID texnologiyasining struktura sxemasi
RFID kutubxonasini boshqarish tizimi nafaqat o'quvchilarga qarz olish va qaytarish, so'rov va boshqalar kabi yanada qulay va tezkor aqlli xizmatlarni taqdim etadi., shuningdek, kutubxonani boshqarish rejimini yaxshilaydi, ish samaradorligini oshiradi, menejerlarning mehnat zichligini pasaytiradi va kutubxonaning dastur sohasi uchun to'liq echimni ta'minlaydi. Tizimga kutubxonachi ish stantsiyasi tizimi, elektron yorliqlarni konvertatsiya qilish tizimi, o'z-o'ziga xizmat ko'rsatish sertifikati tizimi, o'z-o'ziga xizmat ko'rsatish qarz olish va qaytarish tizimi, o'z-o'ziga xizmat ko'rsatish kitoblarini saralash tizimi kiradi[73].
Har bir kitobga RFID yorlig’i yopishtiriladi.Yorliq RFID texnologiyasiga yaqinlashtirilganda kitob haqidagi ma’lumotlar web platformaga yuklanadi . Bu ma’lumotlar internet sahifalariga hamda komputer xotirasiga yuklab qo’yish mumkin. Bu esa kitoblar ma’lumotlarini har joydan turib kuzatish imkonini beradi (3.3-rasm).
Qurilmaning asosiy vazifalaridan biri bu kutubxonaga kitobxonni telefoniga yopishtiriladigan RFID yorlig’i orqali ro’yhatga olish hisoblanadi. Ya’ni kitobxon alohida ma’lumotnoma doim olib yurish shart emas. Telefonidagi yorliq orqali kitobxonni ma’lumotlarini bilib olish mumkin. Bu har tomonlama qulay usul hisoblanadi. Chunki telefon doim birga olib yuriladi.
3.4-rasm. RFID texnologiyasi ulanish sxemasi
Boshqaruv tizimi quyidagi ketma ketlikda ishlaydi[74] :
1.Kitobxon avval telefonidagi yorliq orqali shaxsi tasdiqlanadi va web plarformaga yuklanadi;
2.Olmoqchi bo’lgan kitob ham RFID readeri orqali ushbu kitobxon zimmasiga yuklatiladi.
3.5-rasmda ko’rsatilganidek qurilmaning keyingi vazifasi og’irlik vaznini solishtirish orqali kitoblarni biror varog’i yirtilgan yoki yirtilmaganini bilib olish mumkin. hx711 og’irlikni o’lchovchi sensor qo’llaniladi. Bu 4-rasmdagi NodeMcu orqali boshqariladi. NodeMcu internet va bluetooth orqali ma’lumot uzata oladi. Og’irlik o’lchashning umumiy ko’rinishi keltirilgan.
3.5-rasm . Og’irlikni o’lchashni umumiy ko’rinishi
Qurilmaning innovatsion yangiliklari : 9-jadval
№
|
Qurilma afzalliklari
|
1.
|
Kitoblarni avtomatik ro’yhatga olish.
Kitobni RFID qurilmasiga yaqinlashtirilganda avtomatik ro’yhatga qo’shadi.
|
2.
|
Kitobxonni barmoq izi orqali ro’yhatga olish.
Kitobxon barmoq izi orqali uni ismi, familiyasi va boshqa ma’lumotlari ekranda namoyon bo’ladi.
|
3.
|
Kitoblarni og’irligini o’lchash orqali zarar yetkazilmaganligini tekshirish. Hozirgi paytda asosan kitobxon ijaraga olgan kitobni qaytarib olib kelganda kitob varoqlari birma bir tekshirilmaydi. Buni yagona usuli uni oldingi vazni bilan kitobxon olib kelgandagi vazni o’lchanib, taqqoslash hisoblanadi.
|
4.
|
Qurilma internet bilan ham ishlay olishini hisobga olib , kitoblar ro’yhatini online kuzatish mumkin. Bu kitobxonlar uchun har soniyada kitoblar bor yo’qligini bilib borishi mumkin.
|
Do'stlaringiz bilan baham: |