Mashinalaridan foydalanish, texnik

Traktorning agrotexnik tirqishi 
past bo‘yli (kartoshka, lavlagi va 
boshqalar) ekinlar uchun 400-550 mm, baland bo‘yli (makkajo‘xori, kungaboqar 
va b.) ekinlar uchun 650-700 mm, maxsus ekinlar uchun (paxta, choy va 
boshqalar) – 800-1000 mm va o‘ta baland ekinlar uchun 1000 mm dan yuqori 
bo‘lishi mumkin. 
Traktorning ketingi va oldingi g‘ildiraklari o‘rtasidagi oraliq (12-rasm) 
traktorning koleyasi (
L
k
) va o‘simlik qatoridan g‘ildirak shinasigacha oraliq (
X
) 

---

43 
himoya masofasini belgilaydi. Bu o‘lchamlarning ahamiyati shundan iboratki, 
qishloq xo‘jaligi ekinlarining qator orasini kengligi turlicha bo‘lishini hisobga 
olgan holda ularga mos holda g‘ildiraklaring koleyasi o‘zgartiriladi.
O‘simliklar qator orasiga ishlov berilganda himoya zonasi kengligi (
X
)
12-15 sm dan kam bo‘lmasligi kerak.
Koleya kengligi umumiy ishlarni bajaradigan g‘ildirakli traktorlar uchun 
1680-1860 mm va zanjirli traktorlar uchun 1330-1430 mm, universal chopiq 
traktorlari uchun 1400-2100 mm va 2800 mm gacha rostlash tavsiya etiladi. 
5.3-§.
 
Qishloq xo‘jaligi ishlarini bajarganda MTAning ruxsat
etilgan harakat tezliklari 
 
Agregatning nazariy va ishchi (haqiqiy) tezliklari farqlanadi. Traktorning 
nazariy harakat tezligi konstruktiv o‘lchamlarga bog‘liq bo‘lib, g‘ildirakli 
traktorlar uchun quyidagicha aniqlanadi, km/soat:
tr
n
д
к
n
i
n
r
377
,
0


;
o‘rmalovchi zanjirli traktorlar uchun: 
tr
з
н
д
z
z
z
z
n
i
К
n
t
Z
r


06
,
0
.

, 
bunda 
r
K
- etakchi g‘ildirak radiusi, m; 
н
д
n
- dvigatel tirsakli valining nominal aylanish chastotasi, min
-1
; 
i
tr
- transmissiyaning uzatish soni; 
r
Z
- va 
Z
Z
- o‘rmalovchi zanjirli traktorda etakchi yulduzcha radiusli va tishlari 
soni; 
t
Z
- o‘rmalovchi zanjir zvenolarining qadami; 
0,377 va 0,06 – almashtirish koeffitsientlari; 
K
Z
- zvenolar qadamining etakchi yulduzcha tishlarining qadamiga nisbati. 

---

44 
Traktor harakatlanganda etakchi g‘ildirak tuproq qatlamini ezadi. Ezish 
miqdori tuproq turiga va holatiga bog‘liq. SHunda traktor shataksiraydi. 
Haqiqiy tezlik shataksirashni hisobga olganda quyidagicha aniqlanadi: 
)
1
(











n
n
n
h
, 
bunda 
υ
h
- ishchi tezlik; 
υ
n
– nazariy tezlik; 
δ
– shataksirash qiymati. 
SHataksirash qiymati 
δ
=0,05...0,15 (zanjirli traktorlar uchun) va 
δ
=0,15...0,35 
(g‘ildirakli traktorlar uchun) chegarada o‘zgaradi. 
Haqiqiy tezlikni tajriba yo‘li bilan aniqlash mumkin. Bunda 
S
I
- yo‘l masofasi 
va bu masofani 
t
I
 
o‘tish vaqti o‘lchanadi. Bunda tezlik
ish
ish
ish
h
t
S




. 
Asosiy qishloq xo‘jaligi mashinalari bilan ishlaganda ruxsat etilgan harakat 
tezliklari jadvalda keltirilgan.