Машина деталлари бўлими бўйича курс лойихалаш ишини бажариш намунаси

2 – жадвал.

Тишларни термик ишлаш усули	Тиш сиртини ўртача қаттиқлиги	пўлат	МПа
Нормаллаш ёки яхшилаш		Углеродли ва легирланган	2НВ+70
Ҳажмий тоблаш			18HRC+150
Юза бўйича тоблаш			17HRC+200
Цементитлаш ва нитроцементитлаш		легирланган	23HRC
Азотлаш			1050
Эслатма: базавий цикллар сони NHO, пўлатни қаттиқлигига нисбатан аниқланади; қаттиқлиги НВ<200 да NHO=10^7, НВ200÷500 гача бўлса, NHO чизиқли қонун асосида ортади, яъни NHO=10^7÷6·10^7;

Тишли ғилдирак тайёрлаш учун ишлатиладиган пўлатларни механик хоссалари.
3 – жадвал.

Пўлат маркалари	Загатовка диаметри, мм	Мустаҳкам-лик чегараси, - МПа		Оқувчанлик чегараси - МПа	Ўртача қаттиқлик НВ	Термик ишлов тури
45	100÷500	570		290	190	Нормалланган
45	90-гача 90-120 120-дан юқори	780 730 690		440 390 340	230 210 200	Яхшиланнган
3 ХГС	140- гача 140 дан юқори	1020 930		840 740	260 250
40 Х	120-гача 120÷160 160-дан юқори	930 880 830		690 590 540	270 260 245
40 ХН	150-гача 150÷180 дан юқори	930 880 835		690 590 540	280 265 250
40 Л	-	520		290	160	Нормалланган
45 Л	-	540		310	180
33 ГЛ	-	590		340	190	яхшиланган
35 ХГСЛ	-	790		590	220
Пўлат маркалари			Қаттиқлик HRC		Термик ишлов
30 ХГС; 35 ХМ; 40Х; 40ХН			45÷55		Тоблаш
12ХНЗА; 18Х2Н4МА; 20ХН			50÷63		Цементация ва тоблаш
20ХГМ; 25ХГТ; 30ХГТ; 35Х			56÷63		Нитроцементация
30Х2МЮА; 38Х2Ю; 40Х			56÷63		Азотлаш
40Х; 40ХН; 35 ХМ			45÷63		Юзани тоблаш ТВ Ч ёрдамида қиздириш

Қия тишли ғилдираклар учун ҳисобий рухсат этилган контакт кучланиш:

(10)
бу ерда: ва лар - шестерня ва ғилдирак учун рухсат этилган контакт кучланишлар; бу катталикларни аниқлангандан сўнг, қуйидаги шартни бажарилишини текшириб кўриш керак.
бу ерда: .


1.3. Лойиҳа хисоби кетма-кетлиги


1. (7)-формулага кирувчи катталиклар тўғри тишли ва қия тишли узатмаларни ҳисоблашда ўринлидир. Бундай ҳол учун Т₂ қиймати берилганлар қаторида бўлиши керак. К_Нβ – коэффициент ва лар юқорида келтирилган тенгламалар асосида аниқланади. Узатишлар сони “u” шестерня ва ғилдирак тишлари сонлари нисбатига тенг, лекин z₁ ва z₂ қийматлари ҳали аниқланмаган, шунинг учун қуйидагича қабул қиламиз:

бу ерда: ω₁, ω₂ лар бурчак тезликлари; n₁, n₂ – айланишлар частотаси.
Агар “u” ни стандарт қийматларига асосланиш талаб этилган бўлса, унинг аниқланган қиймати ГОСТ 2185-66 бўйича яхлитланади:
1-қатор 1; 1,25; 1,6; 2,0; 2,5; 3,15; 4,0; 5,0; 6,3; 8,0; 10,0.
2-қатор 1,2; 1,4; 1,8; 2,24; 2,8; 3,55; 4,5; 5,6; 7,1; 9,0; 11,2.
Иложи борича 1-чи қатордаги қийматлардан фойдаланиш тавсия этилади.
Узатишлар сонини стандарт қийматларини номинал қиймат деб қаралади. Бундан буён z₁, z₂ - қийматларини қабул қилишда “u” нинг ҳақиқий қийматларига аниқлик киритилади. Гардиш энини коэффициенти ψ_ba қиймати ГОСТ 2185-66 даги қатордан олинади.
0,10; 0,125; 0,16; 0,25; 0,315; 0,40; 0,50; 0,63; 0,80; 1,00; 1,25.
Тўғри тишли ғилдирак учун ψ_ba ≤ 0,25 деб қабул қилиш тавсия этилади; қия тишли ғилдираклар учун ψ_ba = 0,25÷0,63 бу шартни бажарилиши текширилади (ψ_ba <0,4 бўлганда)

2. (7)-формула асосида ўқлар орасидаги масофа “а_w” аниқланади ва ГОСТ 2185-66 бўйича яхлитланади.
1-қатор: 40; 50; 63; 80; 100; 125; 160; 200; 250; 315; 400; 500; 630; 800;
1000; 1250; 1600; 2000; 2500.
2-қатор: 71; 90; 112; 140; 180; 224; 280; 355; 450; 560; 710; 900; 1120;
1400; 1800; 2240.
Иложи борича биринчи қатордан фойдаланиш тавсия этилади.
3. Модуль қуйидаги ораликда танланади ва ГОСТ 9563-60 асосида белгиланади.
1-қатор: 1; 1,25; 2; 2,5; 3; 4; 6; 8; 10; 12; 16; 20.
2-қатор: 1,375; 1,75; 2,25; 2,75; 3,5; 4,5; 7; 9; 11; 14; 18; 22.
Иложи борича биринчи қатордан фойдаланиш тавсия этилади.
Қия тишли ғилдирак учун нормал модуль m_n – cтандарт модуль ҳисобланади. Шеврон тишли ғилдираклар учун нормал ва айлана модуль (m_n ва m_t) стандарт модуль бўлиши мумкин.
4. Тишлар сони йиғиндиси аниқланади. .
Тўғри ва шеврон тишли ғилдираклар учун айлана модули:
(11)
Қия тишли ва шеврон тишли ғилдираклар учун нормал модуль
(12)
Тиш чизиғини қиялик бурчаги “β”, қия тишли ғилдирак учун β=8÷15⁰ оралиғида, шеврон тишли ғилдирак учун β=25÷40⁰ (45⁰ гача) оралиғида олинади.
5. Шестерня ва ғилдирак тишлари сони аниқланади:
(13)
Z₁ ва Z₂ ни яхлитланган қийматлари асосида узатишлар сони “u” аниқланади:

Олдин қабул қилинган “u” ни номинал қиймати билан 2,5% гача фарқ қилиши мумкин, агар u ≤ 4,5 бўлса, агар u > 4,5 бўлса, фарқ 4% гача рухсат этилади.
Барча яхлитлашлардан сўнг, ўқлар орасидаги масофа “а_w” ни текширамиз. Тўғри тишли ва шеврон тишли ғилдираклар учун (стандарт айлана модули асосида)
(14)
Бундай текшириш қия тишли ва шеврон тишли ғилдираклар учун нормал стандарт маодуллар орасида фарқ йўқлигини тасдиқлайди.
(15)
Текшириш натижасида “а_w” ни олдинги қиймати билан, янги топилган қиймат орасида фарқ бўлиши мумкин (стандартга нисбатан). Бундай ҳолларда “β” қийматини ўзгартириш ҳисобига фарқ йўқотилади.
(16)
Ҳисоблашда 5 хонали сон даражасида ҳисоблаш керак, сўнг d₁ ва d₂ ни қийматлари асосида текшириш тавсия этилади.
; (17)
Текширамиз: .
Аниқланган қиймат миллиметрни юздан бир аниқлигида бўлади.
6. Ҳисобни бошқа вариантда бажариш мумкин: шестерняни тахминий тишлар сони қабул қилинади. У “z_min” дан кичик бўлмаслиги керак, ҳамда тўғри тишли ғилдирак тишлари шартли равишда кесилмайди деб қаралади.

Қия тишли ва шеврон тишли ғилдираклар учун:

Радиал ва нормал модуллларни аниқлаймиз:
(18)
Топилган қиймат яхлитланади ва ҳисоб ишлари юқорида кўрсатилган тартибда давом эттирилади.
Шестерняни якуний ўлчамларини қабул қилингач, ғилдиракни ҳисобий контакт кучланиш қиймати текширилади (4, 5 ва 6 – формулалар), чунки узатма ўлчамлари яхлитланганлиги сабабли – коэффициентлар қийматлари, дастлабки қийматларига қараганда аниқроқ кўрсатилиши мумкин. Пўлат ғилдирак учун “Z_М” юқорида аниқланган эди, яъни бу қийматни ва ни (4)-формулага қўйиб, уни қуйидаги кўринишга келтирилади.
(19)
(4)-формулага кирувчи катталиклар, ўлчов бирликлари ҳақида маълумот берилган эди, лекин дастлабки ҳисобда Z_ε ва К_Н қийматлари таҳминий аниқланади, шунинг учун унга текшириш ҳисобида аниқлик киритилади.
Тўғри тишли ; қия тишли узатмалар учун,
бу ерда: ε_α- қопланиш коэффициенти (торцовой)

К_Н – коэффициент қийматини аниқлашда (4), (5) ва (6)-жадваллардан фойдаланилади.

К_Нα – коэффициентни қия ва шеврон тишли узатмалар учун қийматлари