Mashg’ulot mavzusi: akm va armlar faoliyatida yuritilayotgannormativ huquqiy hujjatlarni o’rganish. Mashg’ulot mavzusi

KBK jadvallarining asosiy bulimlarini tuzilishi

KBK bulimlari zamonaviy fan tarmoklarining barchasini aks ettiradi, ijtimoiy xayotdagi uzgarishlarni yoritadi.

Jadvalning asosiy katorlari fan tarmoklarining uzaro birla-shishi, xamda bulimlarning boshka bulimlar bilan boglikligi axami-yatli ekanligini kursatadi.

KBK jadvallarining asosiy k.atori arab rakamlari bilan belgi-langan va kuyidagicha joylashgan:

1. 
   Umumilmiy va soxalararo bilimlar
   
2. 
   Tabiiy fanlar
   

20 Umuman tabiiy fanlar

22 Fizika-matematika fanlari

24 Ximiya fanlari

26 Yer xakidagi fanlar (geodeziya, geofizika, geologiya

va geografiya fanlari) 28 Biologiya fanlari

3. 
   Texnika. Texnika fanlari
   
4. 
   Kishlok. xujaligi va urmon xujaliti
   
5. 
   Soyushkni saklash. Medisina fanlari ‘ 6/8 Ijtimoiy va gumanitar fanlar
   

60 Umuman ijtimoiy fanlar 63 Tarix. Tarixiy fanlar

65. 
    Iktisod. Iktisodiy fanlar
    
66. 
    Siyobat. Siyosiy fanlar
    
67. 
    Davlat va xukuk.. Yuridik fanlar
    
68. 
    Xarbiy fan. Xarbiy ish 70/79 Madaniyat. Fan. Maorif
    

80/84 Filologiya fanlari. Badiiy adabiyot 85San’at

86. 
    Dinshunoslik. Din
    
87. 
    Falsafa fanlari
    
88. 
    Psixologiya
    

9 Universal mazmunli adabiyotlar

Kutubxonashunoslik va bibliografiyashunoslik nazariyasida va ish tajribasida xujjatlarning klassifikasiyasi tushunchasi deb aynan sistemali (fan soxalari buyicha) klassifikasiyasiga aytiladi.

Sistemali kla’sifikasiyaning asosiy xususiyatlari shundan ibo-ratki, bunda barcha bilimlar majmuasi fan soxalarining bulini-

s hita asoslanib, aloxdda bulimlarni xrsil kiladi. Bulim ichida yanada mayda bulinmalar va bulimchalar tashkil kilinadi, bu bulimlarning xdr birida muayyan soxdga tegishli masalalardan biriga doyr kitoblar jamlanadi. Bulinmalar ichida yanada kichik bulimchalar xrsil kdlina­di.

Misol uchun tabiiy fanlar bulimida — ximiya, biologiya, fizika-matematika va boshkalar joylashsa, uning bulimchalari, masalan xi­miya ichida: umumiy ximiya, anorganik ximiya, organik ximiya va ana­litik ximiya bulinmalari tashkil etiladi. Bulinishni shu tartibda yana davom ettirsa bulaveradi.

Masalan, organik ximiya: asiklik birikmalar, izosiklik birik-malar, geterosiklik va xrkazo mayda bulimchalarni tashkil etish mum-kin. Sxemada bu bulinishlar kuyidagicha kurinadi:

Geterosiklik birikma

Klassifikasiya bulinmalarini umumiy tushunchadan (bulimdan) xususiy, juz’iy bir ma’nodagi tushunchagacha, ya’ni bulim va bulimcha-larga utish iyerarxik-sistemali tartib deyiladi. Masalan, fizika tu-shunchasi - umumiy tushuncha bulsa, fizikaga tegishli optika, spekt-roskopiya-xususiy tor ma’noni antlatadigan tushunchalardir.

Bulim, bulinmalar va bulimchalarni iyerarxik boglanishi kutub-xona-bibliografik klassifikasiyalar (jadvallarni) asosini tashkil kdladi.

Sistemali kataloglar, kartotekalar xamda kutubxonaning fondla-ri xam xuddi shu klassifikasiya asosida tuziladi. Bu asosiy vazifa-sidan tashkari kutubxona-bibliografik klassifikasiya sistematik kartotekalar, bibliografik kullanmalar, lugatlarni tuzishda bibliografik tashkilotlarda, nashriyotlarda kullaniladi.

Kutubxona klassifikasiyasi kutubxonadagi xujjatlarni sistema-lashtirishning amaliy vazifalari bilan boglikligidir. Shuningdek, kutubxonachilik jadvallarini tuzilish prinsiplari xam xar xil. Le-kin ular kanchalik xilma-xil bulmasin, rasmiylashtirish jixatidan ularning x.ammasi ikki kismdas asosiy jadvallar va yordamchi jadval-lar agsharatlaridan iborat.

Asosiy jadvallar klassifikasiya bulinmalaridan tashkil topgan bulib, x.ar bir klassifikasiyali bulinma kutubxona klassifikasiya­si jadvallarining bulinmalaridan birini biddiradi. Sistemali ka-talogda shu klassifikasiyali bulinmaga muvofik. bulimlar, bulinma, bulimchalar xrsil kdlinadi.

Jadvallarni xar bir klassifikasiyali bulinmasi bilim tarmoki-ning nomini yoki shu tarmokda taallukdi masalalardan birini x.amda indeksni, ya’ni rakam, x.arflar (yoxud bir vakdda x.arflar va rak.am-lar) birikmasidan iborat bulgan shartli belgini uz ichiga oladi.