Машғулот тури: маъруза Мавзу: Биосфера Мавзу режаси

техноген ландшафт
 
– тузилмаси одамнинг қудратли техника 
воситаларидан фойдаланиши билан боғлиқ бўлган техноген (саноат, 
техник-хўжалик) фаолияти билан шартланган ҳудуд (масалан, минерал 
ресурслар қазиб чиқариш ва қайта ишлаш жойлари, гидротехника ин-
шоотлари ва ш.к.); йирик саноат мажмуаларининг муҳитга таъсир кўр-
сатиши туфайли вужудга келадиган 
индустриал ландшафт 
ҳам шу 
турга киради (7.7-расм);
шаҳар ландшафти
– тузилмасида шаҳар ривожланиши билан 
боғлиқ жараёнлар етакчи ўрин тутадиган аҳоли яшаш жойлари, бино-
лар, кўчалар, йўллар, истироҳат боғлари ва ш.к. қурилган майдон ёки 
жой (7.8-расм).
7.6-расм. 
Ўтлоқ-яйлов ландшафти

---

248 
Биосфера чегаралари Ер географик (ландшафт) қобиғи чегаралари-
га яқин (мос) келади. Биосфера географик қобиқ таркибига киради.
Табиий экотизимларнинг турларини ландшафтли ёндашув асосида 
ажратиб кўрсатиш географик қобиқ билан биосферанинг амалда аж-
ралмас бирлигидан далолат беради. Бунга Ер сайёраси экотизимлари-
7.7-расм. 
Техноген ландшафт 
7.8-расм. 
Шаҳар ландшафти

---

249 
нинг бирламчи биологик маҳсулдорлигини Р. Уиттекер таснифи (1980) 
бўйича баҳолаш мисол бўлади
Чучук сувлар 
материклар юзасида дарёлар, кўллар ва ботқоқлик-
лар ҳосил қилади. Одамлар ўз эҳтиёжлари учун сунъий ҳовузлар ва 
йирик сув ом-борлари барпо этади. Демак, чучук сувлар оқадиган ва 
нисбатан сокин – оқмайдиган ҳолатда бўлади. Шу нуқтаи назардан 
чучук сувли яшаш жойларини шартли равишда қуйидаги гуруҳларга 
ажратиш мумкин: 

сокин экотизимлар
, яъни оқмайдиган сувлар (масалан, кўллар, 
ҳовузлар, сув омборлари ва ш.к.);
