Masalan, o‘qish, tabiat, rasm darslarini bitta umumiy darsga birlashtirish

Ayni paytda fanlarni integratsiyalash muammosi pedagogik jamoaga, o‘quvchilarga ta’sir etishning yangi pedagogik vazifalarni samarali yechimini faol izlashga qaratilgan yo‘nalishlardan biri sifatida e’tirof etilmoqda. Integratsiya eng avval “katta” ilmda, so‘ngroq uning shoxobchalarida paydo bo‘ldi. U hajm va talab jihatdan kengayib borayotgan fanlarni va uning tarmoqlarini differensatsiyalash jarayonidagi keskin qarama-qarshiliklar zamirida yuzaga keldi. Bu holat avval yagona bo‘lgan fanlardagi chuqurlashuv, uning alohida yo‘nalishlarining yangi va yangi yo‘nalishlarining paydo bo‘lishi, ayrim tor yo‘nalishdagi va bu jarayonda yangi bir fanlarning yuzaga kelishi mutaxasislarning bir-birlarini tushunmasliklari bilan xarakterlanadi.
Professor R.A.Mavlonovaning ta’lim jarayonidagi integratsiya muammolariga oid fikrlarini ko‘rib chiqamiz. U integrativ ta’limni quyidagicha sinflarga bo‘lgan. Jumladan, ko‘p fanlar integratsiyasini universal yoki bir necha asosiy tizim kurslarini almashtiruvchi umumiy deb ham atash mumkin.
Masalan, o‘qish, tabiat, rasm darslarini bitta umumiy darsga birlashtirish. Odatda, bunday kurslarning mualliflari tabiiy fanlar materiallarini birlashtirib, ularni bir ma’lum tizimga keltirishadi va o‘z kurslarini integrativ yoki kompleks (umumiy) deb ataydilar. Ko‘rinib turibdiki, boshlang‘ich ta’lim tizimidagi tabiiy fanlar materiallarini berishda to‘g‘ri ketma-ketlikka faqat darslar tuzilishini saqlab qolibgina erishish mumkin. Ba’zi e’tiborli olimlar ta’kidlaydilarki, bu an’anaviy maktablarda ham tabiiy fanlarni ketma-ket o‘rganish yo‘li bilan ham hal qilinmoqda. Bir qator olimlar boshlang‘ich ta’limga ham darslarga ajratib o‘qitish an’analari tarqalgan deb hisoblaydilar.

“Kitobim – oftobim “ 1-sinf o‘quvchilari uchun mo‘ljallangan kitobda Mahmud Murodovning “Endi quvmaydi” hikoyasi berilgan. Hikoyada Gulnoralarning tovug‘i jo‘ja ochgan bo‘ladi. Ular avvaliga do‘mboqqina, sap-sariq bo‘lishadi. Keyin asta-sekin qanot chiqarib, yana ham yoqimtoy bo‘lib qolishadi. Shunda Gulnora ulardan eng chiroylisini tutib olmoqchi bo‘lib, ona tovuq qanotlarini xurpaytirib, “qurt-qurt, qurt-qurt”,deganicha Gulnoraga qarab yuguradi. Gulnora qarasa, tovuq cho‘qib oladigan. U qochadi. Shu-shu tovuqlarni yomon ko‘rib qoladi. Ba’zan qo‘liga tayoq olib tovuqni quvadigan odat ham chiqaradi.Bir kuni kechki ovqat paytida Gulnora lag‘mon solingan kosani itarib qo‘yib: - Oyijon, tuxum pishirib bering,- deydi. - Tuxum yo‘q, bolam,- deydi onasi. - Tovuq tuxum bermadimi? - Bermadi, qizim. „Gulnora menga don sochish o‘rniga tayoq bilan quvlayveradi, tuxum bermayman“- deydi. Gulnora churq etmaydi. Hovlida yurgan tovuqqa ko‘z qirini tashladi-da, kosani oldiga surib, qaymoqni yeb oldi. Kechqurun Gulnora o‘rniga yotdi-yu, uzoq vaqt uxlay olmadi.- Nega uxlamayapsan?- deb so‘radi undan xabar olgani xonaga kirgan onasi. - Yostiq qattiq ekan, botayapti,- dedi Gulnora bahona qilib. Onasi par yostiq keltirdi. Gulnora boshini qo‘ysa, biram yumshoq, biram yumshoq.- Oyijon, bu yostiq nega yumshoq?- Pardan qilingan, qizim.- Parni qayerdan olinadi?- Gulnoraning boshi yumshoqqina yostiqda yotsin, deb tovuqlar bitta-bittalab to‘plashgan,- dedi onasi. -O‘sha biznikiga o‘xshagan tovuqlar-a? -Ha... Gulnora boshqa savol bermadi. Ko‘zini chirt yumib uxlab qoldi. Gulnora tushida tovuqlar u jo‘jalarga don sepib, atroflarida parvona bo‘ldi.

Ushbu hikoyani integratsiyalash tizimini izchil ko‘rsatib beramiz.
O‘qituvchi hikoyani o‘qib beradi va hikoya mazmuni nima haqida ekanligini o‘quvchilardan so‘raydi. Hikoya qahramonining qilgan xatti-harakatlari qay biri yaxshi-yu qay biri yomon ekanligi xususidas sinf bilan muhokama o‘tkaziladi.
Ushbu hikoyada keltirilgan parranda qushlardan biri bo‘lgan tovuq va jo‘jalarni fanlararo uyg‘unlashtirib integratsiyalaymiz.