Masafalari raajmuidan bahs etadi

Shayxontohur dahasi mahallalari
Oqmasjid (Oqmachit)
O lmazor
Otinlikmasjid
Orqako’cha
Balandmasjid
Bodak
Ganchtepa (Ganchlitepa)
Govkush
Darxon
Devonbegi(Do’m1
Devonaburx
Degrez (Deroz)

Jangoh (Jangob)

Katta Janob
Jarko’cha
Jartegirmon
Zanjirlik

Egarchi
Ilamahalla
Eski-yangibo
Qoziko’cha
Kaltatoy
Qoryog’di
Qatorterak

(Ota

Qashqar Qishloqtepa Qiyot
Qiyotkattako’cha (K< ko chasi)

'Qiyottorko’oj^
Qiyottepa .~o’'$i’itpQ0
Q uduqboshi
Qo’rg’onorqasi ^
Qo’rg’ontegi
Lo’liko’cha
Maraimxalfa
Merganchi (Me: _
Mo’g’ulko’cha ^ten-sov

Padarkush

P astak
Pushtibog’ (P
Raisko’cha

3VV

So’galmasjid
Tojik
rl^arloq -M w^ Tarnovboshi
Turk Turktepa 'Tursun Sulton o’qchi

■Alo%

O'qchi-MergancJ$(_r o’rko’cha Xadra Hovuzbog’ Hovuzlik
Ho’jako’cha ^₀ Ho’jaro’shnoyi ^, g’ishtmasjid

Chalmoq(Charmoq)

Chuqurqishloq
Shatak
Shayxontohur
Sho’rtepa

"

Yangishahar
Ganchtepa
Yangishahar- Darvoza
Shayxontohur dahasi mai
Avayxon (Ablayxon)
Oqqo’rg’on
Bo’zariq
Damariq
Darxonariq
Jangaltepa
Injiqobod
Yerteshkan
Qozitarnov
Qalmoqqamagan
Qoramurt
Qo’shchi
Mingo’rik
Mirobod
Sebzor dahasi mahallalari

A'Iamshohid

Attorlik
Oxunguzar
Bazzozlik
Bandakbozor
Botir
Bedabozor
Beshog’ayni
Bulg’orbozor
Janggoh
Jinko’cha
Yangishahar-Yerteshkan
Yangishahar-Qiyot
Yangishahar- Labzak
Yangishahar-Minor
Yangishahar-Sirlimasjid
Yangishahar-Turk
Yangishahar-Shohidontepa
Yopug’liqmozor
Mirzayusuf
Posira
Pixna (Paxina)

Sariqo'1

Toshariq
Turkariq
0'rtato'qay
Shoyunusxalfa
Shivli (rus mualliflarida
Chovli)
Sho’rtepa
Yalang’och
Yangitarnov
Yopug’liqmozor
Zargarlik
Egarbozor
Eskijo’va
Eski Misgarlik
Kodubod yoki Koduvot
Qozoqbozor
Qoziko’cha

Qangliko’cha

Qorasaroy

Qoratut
Qassobbozor

Kovushfurushlik
Koxota
Kaxta )katta) ko’cha
Qoshiqchilik
Kulohbozor
Qumloq

b it ‘
4 f ^
t ) n
v Ui ilt
¹ , ^! I,

Kunjak
Ko’rpabozor
Labzak
Laylakuya
Mozorxon
Mahkama
Mahsido’z
Parchabof
Poyakilik
Pushtihammom
Rabotak
Registon
Sandiqbozor
Sarixumdon
Sebzor
So’kpurush
Tabibko’cha
Taqachi
Tamovboshi
Taxtapul
Sebzor dahasi mavzelari
Ayrilish
Oqota
Oqtepa
Alvastiko’prik
Almatqo’shchi
Omonbaqqol
Otchopar
Bog’ko’cha
Boyqo’rg’on
Baqachtepa
Teshikqopqa
Tinchob
Tuzbozor
To’ppibozor

To’pqayrag’och

Uchko’cha

Hasanboy

Hastiimom

Xotinmasjid

Hovuzbo’yi
Ho’jagon
Ho’jako’cha
Ho’jataroshkan
g’ishtko’prik
Chaqar
Cholvorbozor
Choponbozor
Charxiko’cha
Chigitboshi
Chitbozor
Chuvalachi
Chuvildoq
Shoxunguzar
Yuganbozor
Yakkatut
Yangishahar

Yov (balki Yovu - Yobu)

Boltamozor
Besho’choq
Gumnchariq

Darvozakent

Darxon
Dovultepa

Jangal

Jumamasjid
Zakotxona
Ivish
Kalkovuz (Kaykovuz)







■ zknX
Qorasaroy
Koriz
Koxota
Kengirak
Kichikqo’riq
Kuloltepa
Ko’mirxona

£'

Ko’rxo’jaota
Ko’tarma
Kuyukxo’ja
Qizilko’prik
Qizilqo’ig’on
Labzakariq
Magazinobod

Mozorariq

Moyqo’rg’on
Miroqijon
Mo’g’ol
Sandiqqo’rg’on
Sovurariq
Savsarariq
Taxtako’prik
Ko’kcha dahasi
Obinazir
Ayrilish
Oqilon (yoki Allon)
Oqtepa
Guzarboshi
Do’moq (Do’mo
Ishkavat
Qozoqbozor
Qoziko’cha
Kallaxona
Qoraqiyoq
Qassobbozor
Qatorterak
Kesakqo’rg’on
Taxtapul
Teshikqopqa
Tikanhbozor
To’ychiobod
Tuyabo g iz
o’nqo’rg’on
Xoncharbog’
Hasanboy
GMshtko’prik
Changalzor
Chordara
Charxchi
Chilto’g’on
Chimboy
Chimzor
Chuvalachi
Yo’lariq
Yunusobod
Yakkatut
Yangiariq
Yovu (Yovi)
Ketmonbozor
Kilbelbog’
Qo’shtut
Ko’kcha
Kunjak
Ko’nchilik
Kovushfurushlik
Langar
Malharam
Mahkama
Miskariik
Namatbozor
Podaxona
PichoqchilikSovunbozor
Sag’bon
Saqishmon (Saqichmon)
Sarixumdon
Torko’cha (Tolko’ch)
Tepa
To’xlijallob
o’zgant
o’rikzor
Xodabozor
Halimqul
Xonaqo
Xotinmasjid
Hofiz Kuyaki(Ko’hakiy)
Ko’kcha dahasi mavzelari
Oqlon (Oqilon, Allon)
Oqtepa
Achavot (Achchiobod)
Bekobod (Begovat)
Beklarbegi
Beshqayrag’och
Beltepa
Jarariq
Jarkechik
Jarquloq
Ingichkaqo⁴riq
Eron
Eshonko’prik
Kampirduvol
Qorasuv
Ko’kto’nliota
Quloqliktepa
Qulko’cha
Qurvaqavot (Qumqravot)
Qirg’izko’prik
Mehtarmalik
Xo’jako’cha
Xo’jamalik
Xo’japarixon
Xiyobon
Chig’atoytepa
Chig’atoychaqar
Chig’atoy-Yangishahar
Chaqar
Charxchi(Charxchilik)
Chuqurqishloq
Sharshintepa
Shayx Zayniddinbobo
Yangishahar
Nodirxon qulog'i-^1J'^l-^:-i^'¹¹-
Nishabariq (Nis
Sag’bon-Oqtepa
Sag’bon-Qorasuv
Taxtako’prik
Toshliqtepa (Ch
Tuyatortar

Uzuntepa

Xotinko’prik
Xiyobon '^J '''""^C
Chig’atoy-Beltepa '
Chig’atoy-Qoraqamish" ‘'
Chig’atoy-Nodirxonqulo^i

Chig’atoy-Selkechar ,^b

Chillamozor
Chimboy
Chimirota

Shopayziquloq ,_fr,.j

Sholiquloq (ShotfSfi
Yumaloq _:^.i
Yangiko’nchilik ^.

N. G. Mallitskiy ro’yxatida keltirilgan mahalla-mavzelar ana shular. o’z-o’zidan ma'lumki, ro’yxat rus tilida tuzilgan, biz uni o’zbekchalashtirdik. Nomlar ko’pchilikka tushunarli. Bu toponimlar shaharning tabiati, iqtisodiy, madaniy hayoti, aholisining ijtimoiy tarkibi haqida ozmi-ko’pmi tasawur beradi.
Toshkent pasti-baland hududda joylashgan. Shuning uchun ham poytaxtimiz haqida «Yetti o’t, yetti qirdan iborat» deyilgan. Shunga ko’ra shahar toponimiyasida tepa,jar, ko’prik so’zlaridan tarkib topgan nomlar ko’p uchraydi. Ruslarda ham «Yetti tepalikka qurilgan sha-har» degan ibora bor. Italyanlarda ham xuddi shunga o’xshash matal bor. Demak, shahar hamma yerda strategik maqsadiarda past-baland joylarga qurilgan. Beltepa, Ganchtepa, Kuloltepa, Oltintepa, Uzuntepa, Uchtepa, Sho’rtepa kabi nomlar muayyan ma'noni anglatgan. Oqtepa bunday toponimlar orasida alohida ahamiyatga ega.
Toshkentda sakkizta Oqtepa bo'lgan(Ko’kcha Oqtepasi, Chilonzor Oqtepasi, Yunusobod Oqtepasi va boshqalar). Oqtepa degan joylarda

Beshyog’och dahasi mahallalari
Andijon

Arpapoya

Badalboy
Boyko’cha
Boltaboy

Balandko’prik

Balandmasjid
Bordonbozor
Bo’yrabozor

Qoziguzar

Ganchxona
Gurunchbozor
g’o’zabozor
Gulbozor
Darxon

Jomimasjid

Zayebak
Zangiota
Ziyorat
Eski Namozgoh
Eski o’rda
Etikbozor (Chorsu)
Eshonguzar

Eshonmahalla

Qozi Nizomiddin
Kalavabozor
Kamolon
Qandolatbozor

Kapponbozor

Qoratosh
Qassoblik
Kattamahalla
Quvitrariq
Qug’irmoch
Ko’kmasjid

Laylakxona

Mayizbozor
Mahkama
Moshbozor ■, b rm; &;^
Mirzag’oziota ; oiiaT
Mirlar jf
Murod (Eshonmahalla) r
Mo’rkanko’cha (Chaqar)
N onvoyguzar
Nongorguzar
Nosvoybozor
Paxtabozor
Poyakilik
Sarparoz
Sarichopon (Saric
Sirlikmasjid

Suzukota

Sabzibozor
Tamakibozor

Temirchilik

Tepa

Teshaboy

Tikanlikmozor

o’zbak

o’qchidarvoza
Unbozor
o’roqchilik
Xabsota
Xonaqo

Xo’jamahalla '

g’ishtko’prik

Chaqar -'f

Chorsu '‘-'

Chinnibozor

Chuqurko’prik
Chuqurko’cha
Cho’ponota
Yalankar
Yangi Qalandar «xtMUfti’^
Yangimahalla ^a^lrisM
Yangixonaqoh 5-. ,^;x;
Ko’kcha dahasi mahallalari
Asilbobo

Askiyaguzar

Bo’rjar

Zax

Zangiota
Qoziravot
Qonqus
Qatortol
Korxona
Qo’shqo’rg’on
Qo’g’aytepa
Kuloltuproq

Qutirgansoy

Qushbegi
Moxovguzar
Novza
No’g’aytoshtepa (Choshtepa)
Polvonariq
Rakat
Sariqo’l
Sarichopon
Taxtako’prik
Tersariq
Teshikliktepa
To’qay
o’rikzor
Xirmonso’xta
Chala
Changalariq
Chopontiqti
Charx
Chilonzor
Cho’ponota
Shaimko’prik
Sho’rxona
Yopug’liqmozor
zamindor boylarning qasrlari bo’lib, tevarak-atrofdagi pastak binolar orasida yuksalib turgan.
Poytaxtimizda Shoshtepa tepaligi alohida o’rin tutadi. Bu tepalik Toshliqtepa deb ham atalgan. N.G.Mallitskiy Toshkentning qadimiy nomi shu tepalik nomida saqlanib qolgan boMsa ajab emas degan edi. Professor M.Ye.Masson fikricha, shosh (choch, shish) atamasi deyar-li butun o’rta Osiyo hududida, Afg’onistonda va hatto Hindistonda uchraydi va sun'iy, uyma tepalikni bildiradi.
Toshkentda qadimiy turkiy so’z - ariq atamaidan tuzilgan suv nomlari (gidronimlar) ham kam emas: Bo’zariq, Gurunchariq, Damariq, Darxonariq, Yo’lariq, Labzakariq, Mozorariq, Nishabariq, Savsarariq, Suvariq, Tersariq, Toshariq, Turkariq, Changalariq, Quvurariq va boshqalar. Beshog’och dahasida ariq va mahalla Quvura-riq deb atalgan.
Bu - biron qismiga quvur yotqizilgan ariq bo’lishi mumkin. Shu bilan birga, lahm (tunnel) bilan birlashtirilgan qator quduqlar, ya'ni koriz «quvurariq» deb atalgan bo’lsa ajab emas. Koriz suvkam joylarda bo’ladi. Lekin Toshkentda ham koriz qazilgan. Sebzor dahasining mavzelaridan birining Koriz deyilishi buning isbotidir.
Kattaroq ariqdan ochilgan joy quloq deyiladi. Jarquloq, Shofayziquloq, Sholiquloq ana shunday kichik ariqlardir.
Toshkentda relef o’r-qir, ariq-kanallar serob bo’lganidan ko’prik ko’p qurilgan: Balandko’prik, GMshtko’prik, Chuqurko’prik, Xotinko’prik. Islom dini hukmron bo’lgan mamlakatlarda joylarni xotin-qizlarning ismlari bilan atash keng rasm bo’lgan emas.Samarqand shahrida mashhur madrasalardan biri va masjid Amir Temurning katta xotini nomi bilan Bibixonim madrasasi va Bibixonim masjidi deb atalsa ham aslida bu o’sha ayolning asl ismi emas, balki taxallusidir. Toshkentda ham Qizmozor, Xotinariq, Xotinmachit kabi nomlar paydo bo’lgan.
Burungi xaritalarda Chaqar arig’ining ikkinchi nomi Toshariq deb ko’ratilgan. Bu gidronim «Toshloq ariq» ma'nosida bo’lishi mumkin. Yana shuni aytish mumkinki, Chaqar deganda ichki shahar emas, tashqi shahar, rabod tushunilgan. Chaqar so’zini Bobur «tosh qo’rg’on’ ya'ni «tashqi shahar» deb izohlagan. Demak, Toshariq «shahar tashqarisidagi ariq» degan ma'noda bo’lishi elitimoldan xoli emas. Chaqar toponiming chokar «xizmatchi», «askar» so’ziga aloqasi yo’q.

112
Ko’kcha mahaJlasidagi mavze va ariq Tuyatortar deb atalgan. Bunday gidronimlar Respublikamizda bir necha joyda qayd qilingan. Bular ko’tarma ariqlardir. Ariqqa suv daryodan chig’ir orqali chiqa-rilgan. Chig’ir esa tuya kuchi bilan aylantirilgan.

Shaharlar toponimiyasida hunar-kasb leksikasi katta o’rin olgan. Bun-day nomlarga qarab shaharda qanday hunarmandchilik, kosibchilik turlari rivpjlanganini bilib olish mumkin. Bunday toponimlami sanab o’tamiz: Attorlik, Bazzozlik, Degrez, ZargarHk, Kovushfiirushlik, Ko’nchilik, Maxsido’z, Misgarlik, Nonvoyguzar, Parchabof, Poyakilik, So’kpurush, Tabibko’cha, Taqachi, Temirchi, To’xlijallob, o’roqchilar, Charxchi, Egarchi, o’qchi, Qassobguzar, Qoshiqchilik va boshqalar.
Shaharda rasmiy bozor va rastalardan tashqari, turli kasb egalari yashaydigan mahalla, ko’cha-guzarlarda ham oldi-sotdi ayjida bo’lgan. Ko’pincha rastalar bilan hunannandchilik ustaxonaiarini farq qilib bo’lmagan. Ko’cha yuzida hunarmand hammaning ko’z o’ngida turli mahsulot ishlab chiqarar ekan, oldi-sotdi bilan ham shug’ullangan, ustaxonaning orqa tomonida esa oila a'zolari yashagan.
Masalan, Degrez yoki Deroz (tojikcha degrez «qozon quyish») mahallasida cho’yandan qozon, omoch tishi, uzangi kabi asbob-uskunalar yasalgan, Parchabopda atlas-kimxob to’qilgan, Poyakichi-lik (yoki Poyakilik)da chilim uskunalari tayyorlangan. Zargarlik, Ko’nchilik, Misgarlik, Nonvoyguzar, Temirchi(Hk), Charxchiko’cha, Egarchi, o’roqchilik. Qoshiqchilik kabi nomlar bu yerlarda qaysi kasb egalari yashaj^inligini aytib turibdi.