Ma`ruzalar matni

Matematika buyicha ukuv materiali
( Matematik informatsiyalar)
Matematik jumlalar
(Darak gap)
Ta`riflar MuloxazalarMuloxazaviy formalar
Aksiomalar Teoremalar tenglamalar tengsizliklar
Tushunchalar- Ta`rifsiz Asosiy va Sonlar urtasidagi mikdoriy
ning muxim kabul kilin- xosilaviy munosabatlar tavsiflanadi.
Belgilari gan (asosiy) tushunchalar
kursatiladi tushunchalar urtasidagi urtasidagi munosabatlar munosabatlar ochib beriladi. ochib beriladi.
Maktab geometriya kursini fuzionistik aosoda bayon kilin, yaoni uning palnimetriya va stereometriya bulimlariga doir ukuv materiallarini bir vaktda ukitish goyasi uzak yillardan beri munozaraga sabab bulib kelmokda Gap shundaki, avval planimetriyani, sungra esa stereometriyani ukitilsa, u xolda o`quvchilarning fazoviy tasavvurlarini rivojlantirish buyicha olib boriladigan ishlar ancha kechikib amalga oishiriladi

14. maoruza. Planimetriya va streometriya kursining boshlang`ich tushinchalari.

R e j a

1. 
   VII-IX sinflarda geometriya elementlari berilishining mazmuni va maqsadi.
   
2. 
   VII-IX sinflarda geometriya elementlari.
   

Matematika o`qib kelayotgan yosh avlodni kamol topdirishda o`quv fani sifatida keng imkoniyatlarga ega. U o`quvchi tafakkurini rivojlantirib, ularning aqlini peshlaydi, uni tartibga soladi, o`quvchilarda maqsadga yo`nalganlik, mantiqiy fikrlash, topqirlik xislatlarini shakillantira boradi. Ulug allomalarimiz Al-Xorazmiy, Abu Nasr Farobiy, Aomad Fargoniy, Abu-Ali ibn Sino, Abu Rayxon Beruniy, Umar Xayyom, Abul Vafo Buzjoniy, Giyosiddin al-Koshiy, Nasriddin at-Tusiy, Mirzo Ulugbeklarning matematikaga qo`shgan oissalarini o`rganish jarayoni o`quvchilarning dunyoqarashini kengaytiradi, bilimdonligini oshirib, ularni vatanparvarlik, milliy iftixor ruoida tarbiyalaydi.
Maolumki, matematika moddiy dunyoning oboektlarini o`rganadi, lekin boshqa fanlardan farqli ularoq, uning miqdoriy munosabatlari va fazoviy shakllari asosiy oboekt sifatida qaraladi.
Respublikamizning kelajagini barpo qiluvchi yosh avlodga oozirgi zamon fanining yangiliklarini uning murokkab qirralarini o`rgatish bilan bir qatorda o`tmish merosimizni o`rganishga imkoniyat to`gdirilishi lozim.
Iqtidorli va matematikaga qabiliyatli o`quvchilar uchun qo`shimcha bilish olish imkoniyatlari yaratilishi lozim Matematikaning boshlangich tushunchalari 1-4 sinflarda beriladi. Matematika ikki qismdan iborat algebra va geometriya. Geometriyadagi elementar va boshlangich tushunchalar asosan o`rta maktablarning 5-6 sinflarida beriladi.
Geometriyaning boshlangich tushunchalari: nuqta, kesma, tekislik, Geometrik shakllar oaqida tasavvurlar: nur, to`gri chiziq, siniq chiziq.

5. 
   sinfda boshlangich tushunchalar kesma, nur, son nuri, to`gri chiziq, nuqta, siniq chiziq, perimetr, to`gri to`rtburchakning perimetri va yuzi, yuz o`lchov birliklari, to`gri burchakli parallelepiped va kub, to`gri burchakli parallelepipedning xajmi. Xajm o`lchov birliklari, aylana va doira burchak tushunchasi, to`bri va yoyiq burchak, burchaklarni o`lchash, transportir, masshtab tushunchalari kiritiladi.
   
6. 
   sinfda uchburchak, uning turlari, perimetri, uchburchaklarni yasash, uchburchakning yuzi, diagrammalar, aylana uzunligi va doira yuzi, shar, tsilindr, konus, Biyosiddin al-Koshiyning "Aylana oaqida risola"si, perpendikulyar to`gri chiziqlar parallel to`gri chiziqlar, koordinata tekisligi, grafiklar, o`qqa nisbatan simmetriya, simmetriya o`qi, simmetriya markazi boshlangich tushunchalar kiritiladi. Shu olingan boshlangich tushunchalar geometriya kursini boshlashga zamin yaratadi. Geometriya so`zi grekcha, o`zbekcha "er o`lchash" degan maononi bildiradi.
   

Geometriya - geometrik figuralarning xossalari oaqidagi fandir.

5. 
   sinf matematika darsligida to`gri to`rtburchak oamda kvadratlarning perimetri va yuzasi `aqidagi boshlangich maolumot qo`yidagicha kiritiladi.
   

Perimetrga Ta`rif beriladi. To`gri to`rtburchakning `amma tomonlari uzunliklari yig`indisi uning perimetri deyiladi. Bo`yi a va eni b ga teng bo`lgan to`gri to`rtburchakning perimetri ushbu