Маърузалар матни I. Психодиагностика предмети, мақсади

“Бу тўпламга 
методикалардан фойдаланиб, боланинг мактабга 
тайѐргарлиги ѐки тайѐр эмаслигини баҳолаш ва ўз ривожланишидан олдинда 
бораѐтганлигини аниқлаш мумкин. Бу усуллар боланинг қобилиятларини 
аниқлаш ва у билан мақсадга мувофиқ ҳолда машғулот олиб боришга ѐрдам 
беради. Методикалар тўплами мактабдаги маълум бир тарбиявий ишларнинг 
самарадорлигини тўғри баҳолаш имконини бериш билан бирга 6-7 ѐшдан 10-
11 ѐшгача бўлган болаларни ўрганишда қўллаш мумкин бўлган усулларни 
хам ўз ичига олади. Бу усуллар ѐрдамида олинган баҳолар битга ягона 
стандарт тизимга ўтказилади ва кичик мактаб ѐшидаги мактаб ўқувчисининг 
психологик ривожланиши индивидуал харитасига ѐзилади. Тўпламга 3 хил 
типдаги методикалар киритилган. 
1. Бола энди мактабга кираѐтганда кўлланиладиган услублар. 
2. Мактаб таълимига тайѐргарлигини ва руҳий ривожланганлигини 
баҳоловчи тестлар. 
3. Боланинг руҳий ривожланишини аниқловчи тестлар. Болалар учта 
асосий соҳада - билиш жараѐнлари, шахс хусусиятлари, шахслараро 
муносабатлар асосида психологик жиҳатдан ўрганилади. Агар боланинг 
рухий ривожланиш даражаси баҳоланиши зарур бўлса, уларнинг ҳар бири 
махсус усуллар билан баҳоланиши мумкин. 
Бу тўпламдаги методикалар диккат, тафаккур, хотира, нутқ ва идрокнинг 
ривожланиш даражасини аниқлайди. Ўқув фаолияти мотивацияси, 
муваффақиятга эришиш, ўртоқлари ва катта ѐшлилар билан муносабат 
хусусиятларини аниқлашга қаратилган. Психологияда ҳар бир билиш 
жараѐнларини ўрганишда турли-туман натижалар олинганлиги сабабли 
методикаларнииг минимал аниқлигига эътибор берилган. Биринчидан, бола 
тарбиясига таъсир этувчи ҳолатлар, иккинчидан, ўқитиш ва тарбия таъсирида 
шаклланадиган хусусиятлар, масалан: диққат - эътибор, хотира, идроқ 
тафаккур, нутқ, тасаввур, муваффақият мотивацияси ва шу кабилар. Ҳар бир 
методика битта кўрсаткични баҳолашга имкон беради ва 5-10 минут вақт 
талаб қилади. Ҳар бир болани ҳар томонлама текшириш учун 3-6 соат вақт 
керак 
бўлади. 
Тавсия 
этилаѐтган 
услублар 
ѐрдамида 
болани 
психодиагностика қилиш қуйидаги вазифалар ечимини беради: 
1. Мазкур бола қандай ривожланаѐтганлигини аниқлаш. 
2. Боладаги лаѐқат ва қобилиятни ўз вақтида аниқлаш. 

---

3. Ўқишдан ортда қолиш ѐки нотўғри тарбиянинг сабабини 
топиш. 
4. Келажакда танланадиган касбга тайѐрланиш ва танлаш учун болага, 
ўкитувчига ва ота-оналарга илмий асосланган тавсиялар бериш. 
Бу методикалар ѐрдамида болани текширишда вақтни тежашнинг яна бир 
усули якка тартибда эмас, балки гуруҳий текпшриш олиб боришдир. Бу 
шарт-шароитлар тўғрисида ҳар бир услубдан кейин ѐзма изоҳлар берилган. 
Агар изоҳлар йўқ бўлса, бу услубни ҳам якка тартибда, ҳам гуруҳ шароитида 
қўллаш мумкин. 
Психодиагностик текширишга киришишдан олдин қуйидш иларни 
бажаршн лозим: 
1. Методика матнини диққат билан ўқиб, танишиб чиқиш керак. 
2. Изохлар мавжуд бўлса, уни ўкиш лозим. 
3. Методикани қўллаш учун керакли нарсаларни тайѐрлаш. 
4. Методика ѐрдамида ҳеч бўлмаса 1 та болани синов учун мукаммал 
текшириб, натижаларни таҳлил қилиб кўриш лозим.