Маърузалар матни I. Психодиагностика предмети, мақсади

---

 
Маърузалар матни 
 
I. ПСИХОДИАГНОСТИКА ПРЕДМЕТИ, МАҚСАДИ, 
ВАЗИФАЛАРИ 
Болалар боғчасидаги, мактаблардаги ўқув-тарбия жараѐни болаларнинг 
қобилияти ва лаѐқатларини ҳар томонлама ривожлантиришга, улар шахсини 
шакллантиришга қаратилган. Педагогик жараѐннинг маҳсулдорлиги 
педагогнинг ўз ўқувчиларини яхши билипщга, таълим на тарбиянинг хилма-
хил методларини қўллашига боғлиқ. 
Албатта, педагогика фан сифатида тарбиячига педагогик психология 
соҳасидаги тайѐр «рецептларни» бера олмайди. Бундай кўникмалар болалар 
билан бевосита мулоқот жараѐнида, улар хулқ-атворининг мотивларини, 
ҳиссий-шахсий хусусиятларини таҳлил қилиш жараѐнида эгалланади. Бу 
ҳақида машҳур рус педагоги К.Д.Ушинский қуйидагича ѐзган эди: «Биз 
ўқитувчиларга ундай ѐки бундай қилинг, деб тушунча бермаймиз. Биз уларга: 
Сиз бошқармоқчи бўлган психик ҳодисаларнинг конуниятларини ўрганинг ва 
уларга мос равишда ҳаракат қилинг», - деймиз. 
Лекин тарбиячилар болалар психологияси бўйича билимларни жуда кам 
қўллайдилар, асосан ўқувчилар ўзлаштирмаганларида ѐки тараққиѐтдан 
четлашиш ѐки бузилишлар содир бўлгандагина фойдаланишга ҳаракат 
қиладилар. Болаларнинг бундай ҳолатлари чегара ҳолатлари сифатида, 
психик тараққиѐт камчилиги сифатида шахс акцентуациясининг турли 
кўриниши сифатида таснифланиши мумкин. Уларни аниқдаш учун болалар 
психологияси клиник патопсихология ва психиатрия каби соҳалардаги 
билимлар талаб қилинади. Бундан ташқари тарбиячига болалар 
психологиясининг акселерация (тез етилиш), педагогик қаровсизлик каби 
муаммоларни ҳал қилишига тўғри келади. 
Ўқитувчи таълим ва тарбиядаги кийинчиликлар нима учун ва қандай 
пайдо бўлишини тушуниши учун, аввало бола психик тараққиѐтнинг асосий 
конуниятларини билиши ва турли психик ҳолатларни ихологик диагностика 
методларини эгаллаши зарур. Ўқитувчининг психодиагностик тадқиқот ѐки 
доимий кузатиш жараѐнида олинган плгижаларни болалар билан ишлашда 
қанчалик тўғри фойдалана олиши ҳам муҳим ҳисобланади. 
Тажрибага асосланган психологик диагностика фан сифатида XIX аср 
охирида вужудга келди. Худди шу даврда психологияда ўлчаш ғояси кенг 
тарқалди. Психодиагностиканинг мустақил фан соҳасига айланиши 
олимларнинг инсонлар психикасидаги индивидуал фарқларга қизиқишининг 
ортиши билан боғланган.