Маърузалар матни I. Психодиагностика предмети, мақсади

 
3.11. Қисмлардан расм ҳосил қилиш 
Методика А.Н.Бернштейн (1911) томонидан таклиф этилган бўлиб, 
тафаккур хусусиятларини, расм яхлитлигини таҳлил қила олиш, унинг баъзи 
қисмлари 
кетма-кетлигини ўрната олиш қобилиятини ўрганишга 
мўлжалланган. Тажриба ўтказиш учун расмлар тўплами (мураккаблиги ортиб 
борадиган 6 та расм) керак бўлади: Биринчи 3 та расм 4 қисмга бўлинган 
бўлиши керак қолганлари кўпроқ қисмларга бўлинади. Бунда биринчи ва 
тўртинчи расм бир хил бўлиши керак лекин улар ҳар хил қилиб ке-силган 
бўлади. Тадқиқотни бир неча марта такрорлаш учун рас-мларнинг турли 
вариантлари бўлиши зарур. Расмлар намуналари ихтиѐрий равишда 
танланиши мумкин, масалан, ҳайвонларнинг, алоҳида предметларнинг 
расмлари. Болага расм қисмлари тўнкарилган ҳолда тартибсиз, намунасиз 
кўрсатилади. 
Тадқиқотчи тадқиқот қарорида топшириқ, унинг охирги нати-жлси қиичл 
вақт бажарилганлигини ѐзиб боради. Синалувчининг харакатларини таҳлил 
қилишга, ҳаракатнинг мақсадга йўналтирилган режаси мавжудлиги ва 
йўқлигини аниқлашга у ақлий фаолият жараѐнида таянч белгиларга 
таянганлигига эътибор-ни қаратиш зарур. 
3-5 ѐшдаги синалувчилар учун бундай топшириқларни бажаришда расм 
намунаси ҳам кўрсатилиб турилади. Бола қўлланманк қанчалик яхши 
ўзлаштиргани, илгари идрок этилган образни унинг алоҳида қисмларидан 
қайта ярата олганини таъкидлаш мумкин. Тадқиқот қарорида боланинг 
ҳаракатлари баѐн этилади: тартибсиз «синаш ва хато қилиш» ҳаракатларига 
эга, мақсадга йўналтирилган ва бошқалар. Бундай топшириқларни бажариш 
хусусиятлари, фақатгина фазовий кўриш хаѐли, кўргазмали тафаккур ҳолати 
ҳақидагина эмас, балки тафаккур танкидийлигининг шаклланиш даражаси 
ҳақида ҳам билиш имконини беради. 
Мавзуни мустаҳкамлаш учун саволлар: 
1. Мактабгача тарбия ѐшидаги болалар тафаккурининг индивидуал 
хусусиятлари? 
2. Мактабгача тарбия ѐшидаги болаларнинг образли тафаккурини тадқиқ 
қилишнинг қандай методикаларини биласиз? 
3. Мактабгача тарбия ѐшидаги болаларнинг кўргазмали-ҳаракат 
тафаккурини тадқиқ қилишнинг қандай методикаларини биласиз?