Ma’ruzalar manti Mualliflar: dots. Qobilov S. S. k o’q. Samatov J. A. Samarqand – 2011

     Tayanch iboralar: Ob’ekt, maydon, metod, qobiqlash, vorislik, polimorfizm, 

virtual metod, konstruktor, destruktor.  

Ma’ruza bayoni 

     Ob’yektga- yo’naltirilgan programmalash (OYP) zamonaviy texnologiyalardan 

bo’lib uning negizida ob’ekt (object) tushunchasi yotadi. Shuning uchun bu 

texnologiyani ob’ektga- mo’ljallangan yoki ob’ektli texnologiya ham deydilar. 

Ob’ekt bizga programmalash kursining kirish qismidan ma’lum bo’lgan yozuv, 

aralash tip (record) tipiga o’xshashdir. Ob’ektga yozuvdan farqliroq nafaqat 

ma’lumotlar, balki ularni qayta ishlash uchun kerakli bo’lgan algoritmlar 

(qismprogrammalar) saqlanadi.  

     Ta’rif: Ob’ekt- bu shunday strukturadirkim uning komponentalarini turli tipli 

o’zaro bog’liq ma’lumotlar va bu ma’lumotlarni ishlatadigan qismprogrammalar 

(protsedura va funksiyalar) tashkil qiladi.  

     Ob’ektni ma’lumotlarning yangi tipi ham deyish mumkin. Shu asosda Cumula-

67 tilidan boshlab yangi OYP texnologiyasi paydo bo’ldi va keyinchalik paskal va 

C++ tillarida rivojlantirildi. Texnologiya strukturaga va modulli programmalash 

texnologiyalariga suyanadi va ularni kengaytiradi.  

     Ob’ekt tushunchasiga misol qilib “Kompyuter”ni olish mumkin. 

---

 

66 

     Kompyuter alohida qismlardan (protsessor, monitor, klaviatura va hokazo) 

iborat, xotira hajmi, monitor kuchlanish, tezkorlik va hokazo parametrlar bilan 

xarakterlanadi. Bular kompyuter haqida ma’lumotni tashkil qiladi. Bundan 

tashqari kompyuter turli amallarni bajaradi yoki uning ustida har- xil amallar 

bajariladi, masalan, disklarni joylashtirish, ekranda figurani chiqarish, hisoblashni  

bajarish. Ya’ni “kompyuter” ob’ekti parametrlar va ular ustida bajariladigan 

amallar majmuidir. Ob’ekt o’ziga xos xususiyatlarni birlashtiradi va ularni qayta 

ishlaydi. 

     OMD texnologiyasi katta programmaviy ma’lumotlarni ishlab chiqishda  

quyidagi qulayliklar beradi: 

•  Sohaning oddiy tabiiy tushunchalarini ishlatish va yangi tushunchalarni hosil 

qilish ; 

•  Programma hajmini xossa va amallarni ixchamlashtirish asosida 

kamaytirish, xotirani dinamik ob’ektlarni qo’llash natijasida tejash; 

•  Ob’ektlar kutubxonasini yaratish, programmani o’zgartirishni osonlashtirish; 

•  Qismprogrammalarni turli to’plamli formal parametrlari bilan qo’llash; 

•  Ob’ekt haqida to’liq ma’lumotni bir joyda birlashtirish va programma 

taxlashni soddalashtirish.  

     Aytish kerakkim, OYP texnologiyasi kamchiliklarga ham ega va qator 

holatlarda o’z samaradorligini ko’rsata olmaydi. Masalan, agar uning virtual