Маърузалар 1-маъруза фармацевтик биоэтиканинг тарихи ва замонавий ҳолати

11-МАЪРУЗА


Фармацевтнинг касбий фаолиятидаги низолар.

Ҳар қандай низонинг асоси қуйидаги сабабларга кўра бўлиши мумкин:

ҳар қандай ҳолатда тарафларнинг қарама-қарши позициялари;
ушбу ҳолатларда уларга эришишнинг қарама-қарши мақсадлари ёки воситалари;
- рақибларнинг қизиқишлари, истаклари, ҳаракатларига мос келмаслиги;
- қониқарсиз мулоқот;
- одамларнинг психологик хусусиятларини (низоларга мойил одам) фарқи.
Шундай қилиб, зиддиятни келтириб чиқарадиган зиддиятли вазият юзага келиши мумкин бўлган можаро ва унинг объектларини ўз ичига олади.
Агар можаронинг ривожланиши учун томонлардан бири бошқа томоннинг манфаатларига зид бўлган ҳолда ҳаракат қилишни бошлаганда, ҳодиса юзага келади. Қарама-қарши томон ҳам худди шундай тарзда жавоб берса, бу зиддият потенциалдан аён бўлади.
Низо элементлари
1) низолашаётган томонлар (иштирокчилар, субъектлар);
2) низолашаётган шароит;
3) зиддиятли вазият тасвирлари;
4) низолашаётган томонларнинг мумкин бўлган ҳаракатларига;
5) зиддиятли вазиятнинг натижаси.
Потенциал зиддиятли фармацевтик вазиятлар (уч турдаги бундай вазиятлар):
1) замонавий мураккаб ижтимоий-иқтисодий шароитларда профессионал мажбуриятларни бажариш билан боғлиқ бўлган низолар;
2) фармацевтика муносабатларида хатти-ҳаракатлар қоидаларини бузиш натижасида келиб чиқадиган низолар;
3) касбий фаолияти давомида алоқа соҳасида ҳиссий шахсий низолар;
1.1. Можаро турлари
Можаронинг томонларини ижтимоий-психологик таҳлил қилиш тўрт турдаги низоларни аниқлаш имконини беради:
1) шахслар. Низолашаётган томонлар бир шахснинг икки ёки ундан ортиқ қисмини (шахсий хусусиятлар, турлар ёки нусхалар) бўлиши мумкин. Бундай ҳолда, биз шахсиятнинг индивидуал хусусиятлари ва одамларнинг хулқ-атвори билан тўқнашувга олиб келадиган тўқнашувлар билан курашамиз
2) шахслараро. Икки ёки ундан ортиқ шахслар ўртасида пайдо бўлади. Шу билан бирга, эҳтиёжлар, мақсадлар, мақсадлар, қадриятлар ва / ёки қарашлар ҳақида қарама-қаршилик мавжуд.
3) шахсий гуруҳ. Кўп ҳолларда, бу шахснинг хатти-ҳаракатларида гуруҳнинг меъёрлари ва талабларига мос келмаслиги,
4) гуруҳлараро гуруҳ. Бундай ҳолда, турли гуруҳларнинг хатти-ҳаракати стереотиплари, меъёрлари, мақсадлари ёки қийматлари бўлиши мумкин.
1.2. Муҳокама шартлари
Ҳар қандай келишмовчиликнинг характери асосан ихтилоф келиб чиқадиган ташқи муҳит томонидан аниқланади. Уруш учун энг муҳим учта шарт мавжуд:
1) вақтинчалик (қарама-қаршилик жойи ва уни ҳал қилиш вақти);
2) психологик (иқлим зид гуруҳи, тури ва ўзаро даражаси, қарама-қаршилик ва иштирокчилар можаро ҳолати) даражаси;
1.3. Қарама-қаршиликлар
1) иштирокчилар ўзлари ҳақида зиддиятларни (уларнинг эҳтиёжлари, имкониятлари, мақсадлари, қадриятлари ва ҳк) ҳақида фикрларини;
2) низолашаётган томонларнинг қарама-қарши томонга нисбатан қарашлари (унинг эҳтиёжлари, имкониятлари, мақсадлари, қадриятлари ва бошқалар);
3) зиддиятли томонларнинг атроф-муҳит ва низолашаётган шароитлар ҳақидаги қарашлари.
Можаронинг ҳолатини тасвирлаш зарурати иккита шарт билан белгиланади:
- қарама-қаршиликнинг тўғрилигини эмас, балки ўз-ўзидан тўқнашув ҳаракатларини белгилайдиган тасвирлар;
- низолашаётган томонларга ташқи таъсир орқали амалга оширилаётган "агар вазиятни ўзгартира олмасангиз, унга нисбатан муносабатингизни ўзгартиришингиз мумкин" деган тасвирни ўзгартириб, низони ҳал қилишнинг ҳақиқий ва самарали воситаси мавжуд бўлса,
1.4. Можарода томонларнинг мумкин бўлган ҳаракатлари ва уларнинг натижалари
Можаролар ҳаракатларини таснифлашнинг асослари қуйидагилар:
1) ҳаракатнинг характери (тажовузкор, мудофаа ва нейтрал);
2) уларни амалга оширишда фаоллик даражаси (фаол, пассив, бошловчи, жавоб);
3) ушбу ҳаракатларнинг диққат марказида (душманга, учинчи томонга, ўзига).
Ҳар қандай зиддиятли ҳаракат 3 асосий натижага эга бўлиши мумкин:
1. Бошқа шахснинг тўлиқ ёки қисман бўйсуниши;
2. Келишув;
3. Зиддиятли ҳаракатларнинг тўхташи (зиддиятдан қочиш);
5. Можаронинг динамикаси:
Можаронинг динамикасида, яъни, уни амалга ошириш жараёнида қуйидаги тўртта асосий босқич ажратилади.
Биринчи келиб чиқиши, объектив ихтилоф ҳолати. Бу ҳолат одамлар томонидан дарҳол тан олинмайди, шунинг учун уни "мумкин низолар босқичи" деб аташ мумкин.
Объектив можаро вазиятини англаш, зиддиятлар онгли бўлганда ва қарши томон ҳақиқий ҳаракат (хатти-ҳаракат) билан жавоб беради.
Можаро шароитида субъектив ва объектив ёзишмаларнинг тўртта варианти мавжуд.
1. Етарли даражада тушунилган зиддият. Бу эрда объектив ихтилоф мавжуд ва томонлар буни тўғри тушунишади.
2. Тушунарли низолар. Бундай ҳолда, объектив зиддият вазиятни ҳам аниқ ва тарафлар буни бу каби қабул қиладилар, лекин ҳақиқий вазиятдан маълум бир четга суриладилар.
3. Нотўғри тушуниш. Объектив зиддиятли вазият мавжуд, аммо потенциал мухолифатчилар буни қабул қилмайди.
4. Нотўғри низолар. Объектив зиддиятли вазият йўқ, ҳар иккала томон ҳам ўз муносабатларини низолар деб ҳисоблайди.
а) рақобатдошлардан бири ахлоқий жиҳатдан тартибга солинган кураш усулларига риоя қилганда, шерикни бостиришга, бошқаларни кўздан кечиришга ва уни камситишга ҳаракат қилганда, конфиденциал бўлмаган шахслараро тўқнашувлар юзага келади.
Бу айниқса, қуйидагиларни келтириб чиқаради:
- бошқа тарафнинг қаршилиги;
-диалог ўзаро тажовуз билан бирга келади;
- муаммони ҳал қилиш имконсиз бўлади;
- шахслараро муносабатлар бузилади.
б) конструктив ўзаро низолар:
- Оппонентлар бобосининг аргументлари, муносабатларидан ташқарига чиқмайди;
- Мухолифлар қарши томонга шахсий хусусиятлар билан боғлиқ эмас;
1) ҳамкорлик (барча томонларнинг манфаатларини қондирадиган ечим топишга қаратилган);
2) ўзаро келишув (ўзаро келишувлар орқали фарқларни бартараф этиш);
3) қочиш (қарама-қаршилик ҳолатидан чиқиб кетмаслик, уни ҳал қилмаслик, унга берилмаслик, балки уни талаб қилмаслик);
4) мослашув (қарама-қаршиликларни ўз манфаатларидан воз кечиш йўли билан тартибга солиш тендентсияси).
5) рақобат (уларнинг манфаатлари учун очиқ кураш).
Урушнинг кетма-кетлиги:
1) тобора кучайиб бораётган кучларни жорий этиш, шунингдек, мухолифат тажрибасини тўплаш йўли билан низолашаётган томонларнинг позитсияларини босқичма-босқич мустаҳкамлаш;
2) муаммоли вазиятларнинг кўпайиши ва асосий муаммоли вазиятнинг чуқурлашиши;
3) иштирокчиларнинг зиддиятли фаолиятининг кучайиши, зиддиятнинг кучайишига қарши курашнинг моҳияти ўзгариши, низолашаётган янги кучларнинг иштирок этиши;
4) низолашаётган томонларнинг хатти-ҳаракатларига ва ҳаракатни тартибга солувчи таъсирга эга бўлиши мумкин бўлган ноқонуний ўзаро таъсирлар билан боғлиқ эмоционал тарангликнинг ортиши;
5) муаммоли вазиятга ва умумий можарога муносабатни ўзгартириш
Можарони бартараф этиш қуйидагиларга боғлиқ:
1) объектив зиддиятдаги вазиятнинг ўзгариши;
2) унинг тасвирларини мухолифларга етказиш.
Қарор қуйидагилар бўлиши мумкин:
- қисман (зиддиятли ҳаракатлар бекор қилинган бўлса-да, можаронинг сабаби сақланиб қолади):
- тўлиқ (низо ташқи хатти-ҳаракатлар даражасида ҳам, ички сабаблар даражасида ҳам йўқ қилинади).
1.6. Низоларнинг оқибатлари
Можаронинг функционал оқибатлари.
1. Муаммони барча томонларга мос келадиган тарзда ҳал қилишади ва натижада одамлар ўзлари учун муҳим муаммоларни ҳал қилишда иштирок этишади.
2. Қўшма қарор тез ва яхшироқ амалга оширилади.
3. Томонлар баҳсли масалаларни ҳал қилиш бўйича ҳамкорлик тажрибасига эга бўлиб, келажакда улардан фойдаланиши мумкин.
4. Менежерлар ва субординатлар, ўқитувчилар ва ўқувчилар ўртасидаги низоларни самарали ҳал қилиш "бўйсуниш синдроми" деб аталади - "катта" фикрлардан фарқли ҳолда ўз фикрини очиқ ифодалаш қўрқуви.
5. Одамлар орасида яхши муносабатлар.
6. Одамлар энди мавжудлиги / норозилигини "ёмон" деб ҳисоблай олмайди ва ҳар доим ёмон оқибатларга олиб келади.
Низоларнинг нотўғри оқибатлари.
1. Одамлар ўртасидаги самарасиз, рақобатдош муносабатлар.
2. Ҳамкорлик, яхши муносабатлар истаги йўқлиги.
3. Қарама-қарши томоннинг "душман", ўз позицияси - мутлақо ижобий ва рақиб позицияси каби тушунчалари - фақат салбий.
4. Умумий мақсадларга эришишга тўсқинлик қилувчи бошқа томон билан ҳамкорликни тўхтатиш ёки тугатиш.
5. Урушда "ғалаба" нинг ҳақиқий муаммоларни ҳал қилишдан кўра муҳимроқ эканлигига ишонч.
6. Қизиқиш, норозилик, ёмон кайфиятни ҳис этиш, ўқув жараёнида туртки бериш (талабалар орасида).
Доимий зиддиятли шахсларнинг турлари:
1. "Кўрсатувчи" - инсон диққат марказида бўлишга, бошқалардан тан олинишга ва қўллаб-қувватлашга интилади ва билвосита, аммо қатъий ҳаракатларга эришади.
2. "Қаттиқ" Бу пластмассадан эмас, шахс турини қайта тузишга қодир эмас, яъни вазият ва шароитда уларнинг хатти-ҳаракатларидаги ўзгаришларни ҳисобга олиш, бошқаларнинг қарашлари ва фикрларини ҳисобга олиш.
Ҳеч бир характерли хусусият - бу ўзини ўзи қадрлашни, юксак ҳурматни доимо тасдиқлаш зарурати.
Шундай экан, ҳурматсизликнинг намоён бўлиши ўз қобилиятига шубҳа билан қарамайди ва бошқаларнинг душманлиги ва камчиликлари билан тушунтирилади.
Можаро шароитида қаттиқ одам қаттиқ оғриқни ҳис қилади, ҳақиқий ёки адолатсизликка нисбатан сезгирликни оширади.
3. "Муҳолифатсиз". Бу турнинг асосий хусусияти ўз эътиқодлари ва тамойилларининг йўқлиги ва шунинг учун улар атрофидаги кишиларнинг фикр ва мулоҳазаларига ортиқча боғлиқлик.
Жамоа ва доимий можаро (хатти-ҳаракатлар).
1. Можаронинг бундай шахснинг айби эмаслигини англаш керак. ва унинг муаммоси. Шунинг учун, кўпинча уларнинг мағрур хатти-ҳаракатларини қалбини забт этишга ҳаракат қилишимиз керак.
2. Қарама-қаршилик бўлган одам - унинг хурсандчилиги ва унинг хатти-ҳаракатини назорат қила олмайдиган шахс.
3. Биринчи ва иккинчи маъносини тушуниш жамоада тўқнашувлар ва тўқнашувлар сонини сезиларли даражада камайтиради