Маърузалар 1-маъруза фармацевтик биоэтиканинг тарихи ва замонавий ҳолати

БИОЭТИКАНИНГ АСОСИЙ МУАММОЛАРИ
Одамларда тажриба ўтказиш ҳамда хабардорликка асосланган розилик принципининг қарор топиши Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти (ЖССТ) ва Жаҳон тиббиёт уюшмаси (ЖТУ), ҳар хил ахлоқий-тиббий қарашлар ва ахлоқий дунёқарашларнинг мавжудлигини эътироф этиб, уларни халқаро тиббий-ахлоқий кодекслар ва битимлар ёрдамида тартибга солади. Беморнинг ҳуқуқлари тўғрисидаги Лиссабон Декларацияси (ЖТУ, 1981) ҳамда Европада беморларнинг ҳуқуқларини таъминлаш соҳасидаги сиёсат тўғрисидаги Декларация (ЖССТ, 1994) хабардорликка асосланган розилик муаммоси бўйича ўта муҳим аҳамиятга эга. Ҳозирги замон маданиятида содир бўлаётган демократик жараёнларгина эмас, балки тиббиёт соҳасидаги билимларнинг ривожланишидаги объектив тенденциялар ҳам врач ва бемор муносабатлари тизимида хабардорликка асосланган розилик принципининг қарор топишига жиддий кўмаклашмоқда. Масалан, «прогностик тиббиёт» доирасида қорин ичини диагностика қилиш восита ва усуллари ёрдамида инсоннинг маълум касалликларга мойиллигини аниқлаш мумкин. Беморда касалликнинг анъанавий аломатлари, масалан, оғриқ бўлмаган тақдирда, ундан даволашга қандай розилик олиш мумкин? Врач сири қандай сақланиши лозим? Ахборот бериш тартиб-таомиллари қандай бўлиши керак? ўз-ўзидан аёнки, бугунги кунда тиббиёт илмини белгиловчи бу омиллар «ахборот» ва «розилик» муаммосининг аҳамиятини янада оширади, хабардорликка асосланган розиликни тиббиётда содир бўлаётган ўзгаришларга кўпроқ даражада мувофиқ келадиган врач билан бемор ўртасидаги муносабатлар шаклига айлантиради. Тарихий нуқтаи назардан, «хабардорликка асосланган розилик» тушунчаси Германияда АҚШ 1-Ҳарбий трибунали иш олиб борган даврда шакллана бошлади. Мазкур трибунал 1947 йилда «тиббиёт ходимлари» иши бўйича Ҳукм билан бир қаторда, «Нюрнберг Кодекси» номи билан ном чиқарган ҳужжатни тайёрлади. Мазкур Кодекс халқаро миқёсдаги биринчи «Одамларда тажриба ўтказиш тўғрисидаги қоидалар тўплами» бўлди. Кодекснинг биринчи бандида тиббий тажрибага жалб қилинган шахснинг «ихтиёрий розилиги» тушунчаси илк бор қўлланди.