Ma’ruzachi: Sunnatov. N. B. Ma’ruza: №. 6-mavzu. Falsafaning metod, konun va kategoriyalari Reja

Imkoniyat  —  bu  voqelikning  kurtak  holdagi  ko‘rinishidir,  u  yuzaga  chiqmagan 

voqelikdir. SHu bilan birga, imkoniyat voqelikni keltirib chiqaruvchi, rivojlanishning ob’ektiv va 

sub’ektiv  shart-sharoitlari  ham  bo‘lishi  mumkin.  Imkoniyat  ob’ektiv  qonuniyatlardan  kelib 

chiqadi, ular tomonidan yaratiladi. 

Imkoniyat  va  voqelik  kategoriyalarini,  ularning  o‘zaro  dialektikasini  chuqur  bilib  olish 

kishilarning amalii faoliyatida, ilmiy tekshirish ishlarida katta ahamiyatga ega. 

Imkoniyat  voqelikka  birdan  aylanmaydi.  U  eski  voqelik  ichida,  avvalo,  kurtak  shaklida 

mavjud bo‘lib, so‘ng rivojlanib borib, tobora reallasha boradi va ma’lum davrda, ma’lum shart-

sharoit  tufayli  voqelikka  aylanadi.  Imkoniyat  reallasha  borgan  sari,  uning  mavjud  eski  voqelik 

bilan  kurashi  ham  keskinlashib  boradi.  SHunga  ko‘ra,  imkoniyatni  formal,  abstrakt  va  real 

imkoniyatlarga ajratib o‘rganiladi. Quruq fikriy izchillik jihatidangina to‘g‘ri bo‘lgan, lekin real 

asosga  ega  bo‘lmagan  imkoniyat  formal  imkoniyatdir.  Formal  imkoniyat  ob’ektiv  rivojlanish 

qonuniyatlaridan kelib chiqmaydi. SHuning uchun ham u hech qachon voqelikka aylanmaydi. 

Amalga oshishi uchun hali shart-sharoitlar to‘liq etilmagan, lekin amalga oshishi qonuniy 

bo‘lgan,  narsa  va  hodisaning  o‘zgarish  va  rivojlanish  mantig‘idan  kelib  chiquvchi  imkoniyat 

abstrakt  imkoniyat  deyiladi.  Abstrakt  imkoniyat  rivojlanish  jarayonida  ma’lum  ob’ektiv  va 

sub’ektiv shart-sharoitlar etilganda, real imkoniyatga aylanadi. 

Real imkoniyat — bu rivojlanishning asosiy tendensiyasini ifodalovchi, hozirgi sharoitda 

uning  ichki  mohiyatidan  kelib  chiquvchi  imkoniyatdir.  Real  imkoniyat  konkret,  ayni  vaqtda 

amalga oshishi mumkin bo‘lgan imkoniyatdir. 

Ijtimoiy  taraqqiyotda  imkoniyatning  voqelikka  aylanishida  ob’ektiv  shart-sharoit  hal 

qiluvchi rol o‘ynaydi.