Ma’ruzachi: Sunnatov. N. B. Ma’ruza: №. 6-mavzu. Falsafaning metod, konun va kategoriyalari Reja

2.Falsafaning    asosiy    konunlari.  Karama- karshilik  va  ziddiyat  konuni.  Mikdor  va  sifat  

uzgarishlari    dialektikasi.  Inkorni-inkor    konuni    va    vorisiylik.    Kategoriya    tushunchasi    va  

ularning turlari.   

3.Fan    va    falsafa    kategoriyalarining    tasnifi.    Ontologik    va  munosabatdosh  

kategoriyalarning tasnifi. 

 

O‘zaro aloqadorlik va rivojlanish tushunchalari.  

Aloqadorlik va bog‘lanishlar borliqning turli sohalarida turli-tuman shakllarda namoyon 

bo‘ladi. Bular quyidagilardir: a)  «elementar» zarralarning bir-birini taqozo qilishi va aks ta’siri 

shaklida; b) planetalarning bir-birini tortib va itarib turishlari shaklida. Organik tabiatda: a) tirik 

organizmlarning modda almashinuvi shaklida; b) tirik organizmlar bilan tabiiy muhit o‘rtasidagi 

bog‘lanishlar;  v)  o‘simlik  va  hayvonot  dunyosining  o‘zaro  aloqadorligida;  g)  hayvonlar  va 

odamlar o‘rtasidagi munosabatlarda va h. k. Jamiyatda bo‘lsa: a) jamiyat bilan tabiat o‘rtasida; b) 

jamiyatning  moddiy  va  ma’naviy  hayoti  o‘rtasida;  v)  jamiyat  ishlab  chiqarish  usulining 

tomonlari:  ishlab  chiqaruvchi  kuchlari  va  ishlab  chiqarish  munosabatlari  o‘rtasida;  g) 

jamiyatning  iqtisodiy  bazisi  bilan  ustqurmasi  o‘rtasida;  d)  jamiyat  iqtisodiy  strukturasi 

elementlari  o‘rtasida;  e)  jamiyat  va  shaxs  o‘rtasidagi  munosabatlarda  ko‘rinadi.  Tafakkurda 

bo‘lsa:  a)  bir  butun  tafakkur  jarayonida,  tafakkur  shakllari  o‘rtasida:  b)  tafakkur  shakllari  va 

qonunlari o‘rtasida; v) tafakkur va borliq o‘rtasida. Bilish jarayonida esa: a) hissiy bilish va aqliy 

bilish o‘rtasida; b) bilish bosqichlari va bilish shakllari o‘rtasida; v) bilish bilan borliq o‘rtasidagi 

aloqalar va bog‘lanishlarda ifodalanadi. 

Har qanday o‘zgarish harakatdir, lekin har qanday harakat o‘zgarish emasdir. O‘zgarish 

narsa  va  hodisalarning  bir  holatdan  ikkinchi  holatga,  bir  ko‘rinishdan  boshqa  ko‘rinishga 

o‘tishidir.  Masalan,  yangi  buyumning  eskirishi  va  shular  kabi.  Biroq  «o‘zgarish»  o‘z  ichiga 

«rivojlanishni» oladi, garchi har qanday o‘zgarish rivojlanish bo‘lmasa ham.