Маърузачи: Физика ўқитувчиси Дусмуратов Мансур Байсоатович

Stirling sikli va uning FIK.
Ikkita izotermik va ikkita izoxorik jarayondan tashkil topgan siklga Stirling sikli deyiladi (11.10-rasm). Bu sikl 1816 yilda R.Stirling tomonidan taklif etilgan. Stirling siklini Otto siklidagi adiabata chiziqlarini izotermalarga aylantirishdan hosil qilish mumkin. Stirling siklidagi FIK xuddi Karno siklidagi bilan bir xil bo‘ladi. Buni hisob-kitob qilib chiqish ham mumkin.
11.11-rasm
Hozirgi kunda jahonning yetakchi avtomobil ishlab chiqarish kompaniyalari Stirling tomonidan taklif etilgan “tashqaridan alangalatish” ga asoslangan dvigatelni takomillashtirmoqdalar. Tashqaridan alangalatishning yana bir qator afzalliklari mavjud bo‘lib, bunda alangalatish chaqnashlar bilan emas, balki uzluksiz ravishda beriladi. Undan tovush so‘ndirgich (glutushitel) siz ham foydalanish mumkin. Stirling dvigatelida yonishdagi chiqingi maxsulotlari boshqa dvigatellardagiga qaraganda ancha kam (11.11-a,rasm). Undan tashqari Stirling mashinasi nafaqat yoqilgining issiqlik energiyasida yordamida, balki boshqa turdagi energiyalarda ham ishlashi mumkin. Masalan, bu dvigatel Quyosh nurlaridan ham foydalanib ham ishlash mumkin (11.11-b,rasm). Dvigatelning bunday avzalligi esa kosmosda va aviatsiyada foydalanish imkonini beradi.
Dizel sikli va uning FIK.
Izobarik, izoxorik va adiabatik jarayonlardan tashkil topgan siklga Dizel sikli deyiladi (11.12-rasm). Bu siklni 1897 yilda birinchi bo‘lib nemis fizigi R.Dizel tomonidan kiritilgan bo‘lib, uning ishlashi yuqori bosim ostida o‘z-o‘zidan alangalatish usuliga asoslangan.
11.12-rasm
Dizel dvigarelining FIK birmuncha murakkab hisob-kitoblar asosida keltirib chiqariladi. Shuning uchun biz FIK formulasini o‘zini yozamiz.
Bu yerda biz bir nechta belgilashlar kiritish orqali formulani soddaroq ko‘rinishga keltirishimiz mumkin.
– dastlabki kengayish koeffitsiyenti
– siqish darajasi
Biz yuqorida sanab o‘tgan sikllardan tashqari yana ko‘plab sikllar bor. Ularning barchasida FIK ni energiyaning saqlanish qonunini issiqlik hodisalariga qo‘llash natijasida keltirib chiqariladi.
E’TIBORLARINGIZ UCHUN RAXMAT