Маърузачи: Физика ўқитувчиси Дусмуратов Мансур Байсоатович

Маърузачи:
Физика ўқитувчиси Дусмуратов Мансур Байсоатович
11-MAVZU: QAYTAR, QAYTMAS VA AYLANMA JARAYONLAR. TERMODINAMIKANING 2-QONUNIGA TA’RIFLAR. ISSIQLIK MASHINALARI VA SOVITISH MASHINALARI HAMDA ULARNING FIK HAQIDA TUSHUNCHA.
Reja:
I. Qaytar, qaytmas va aylanma jarayonlar haqida tushuncha.
II. Termodinamikaning 2-qonuni va unga berilgan turli ta’riflar.
III. Zamonaviy IYoD lar hamda reaktiv dvigatellari haqida tushuncha.
IV. Real issiqlik mashinasining FIK. Ideal issiqlik mashinasi (Karno sikli) ning FIK lari. Sovitish mashinalari haqida tushuncha va ularni FIK lari.
V. Har xil sikllari (Otto sikli, Dizel sikli, Stirling sikli) va ularning FIK lari. 
I. Qaytar, qaytmas va aylanma jarayonlar haqida tushuncha.
Muvozonatli sistema.
Ma’lum bir hajmli idishdagi gaz aralashmasi mauvozonatli holatni egallasa, uning hamma nuqtalaridagi bosim va temperatura bir xil bo‘ladi. Agar idishning o‘rtasiga faqat molekulalarni o‘tkazadigan filtr qo‘yilgan deb faraz qilinsa, birlik vaqt ichida filtrni har ikki tomoniga o‘tgan molekulalar teng bo‘ladi. Demak, muvozonatli sistemada diffuziya, issiqlik o‘tkazuvchanlik, qovushqoqlik hodisalari kuzatilmaydi. Gazning hamma qismlarida molekulalar konsentratsiyasi, gazning zichligi, bosimi va temperaturaning o‘rtacha qiymati bir xil bo‘ladi. Lekin, gazlardagi muvozonatli sistema mexnikadagi tinchlik holatidan farq qilib, zarralarning tartibsiz harakati yo‘qolmaydi. Ularning bu harakati tufayli sistemaning u yoki bu qismidagi makroskopik parametrlar, ularning o‘rtacha qiymatlaridan biroz farq qilish mumkin. Statistik sistema parametralarining bu tarzda o‘zgarishiga fluktuatsiya deyiladi. Ammo parametrlarning fluktuatsiyasi statik sistemada sodir bo‘layotgan jarayonning o‘tishiga ta’sir qilmaydi. Statik sistema muvozonat holatidan chiqarilsa u albatta muvozonat holatiga qaytadi. Bu qaytish relaksatsiya, unga ketgan vaqt intervali relaksatsiya vaqti deyiladi.