Маърузачи: Физика ўқитувчиси Дусмуратов Мансур Байсоатович

Sovitish mashinalari haqida tushuncha va ularning FIK lari.
Sovitish mashinalari 11.2-b,rasmdagi teskari sikl asosida ishlaydi. Sovitish mashinalarida tashqi kuch bajargan ish hisobiga issiqlik past temperaturali sovuq jismdan olib yuqori temperturali issiq jismga uzatiladi.
11.8-rasm
Sovitish mashinasining ishlsh sxemasi 11.8-rasmda tasvirlangan. Sikl davomida T2 past temperaturali sovuq jismdan Q2 issiqlik ishchi jism tomonidan olinib tashqi kuchlarning A ishi hisobiga yuqori T1 temperaturali isitkichga uzatiladi.
V . Har xil sikllari (Otto sikli, Stirling sikli, Dizel sikli) va ularning FIK lari.
Izoternik, adiabatik, izoxorik va boshqa jarayonlarni har xil kombinatsiya qilish orqali zamonaviy issiqlik dvigatellarining ishalsh prinsipini tashkil qilgan har xil sikllarini olish mumkin. Shulardan ba’zi sikllar va bu sikllarning FIK bilan tanishib o‘tamiz.
Otto sikli va uning FIK.
Ikkita adiabatik va ikkita izoxorik jarayondan tashkil topgan siklga Otto sikli deyiladi (11.9-rasm). Bu sikl 1876 yilda birinchi marta uchqun bilan alangalatiladigan to‘rt taktli dvigatelni qurgan olim – nemis muhandisi Nikolaus Otto sharafiga Otto sikli deb nomlangan.
Endi Otto sikli uchun FIK ni hisoblash formulasini keltirib chiqaraylik. A nuqtada gaz isitkichdan Q1 issiqlik oladi va B nuqtagacha izoxorik kengayadi. Bunda bajarilgan ish nol bo‘lgani uchun olgan issiqlik faqat ichki energiyani oshirishga sarf bo‘ladi.
B→C o‘tishda gaz adiabatik kengayib tashqi kuchlar ustidan A1 ga teng ish bajaradi.
C→D o‘tishda gaz izoxorik sovib atrof muhitga Q2 ga teng issiqlik uzatadi.
D→A o‘tishda tashqi kuchlar gazni adiabatik ravishda siqib gaz ustida A2 ga teng ish bajaradi. Bunda gazning bajarhan ishi manfiy bo‘ladi.
11.9-rasm
11.10-rasm
Berk siklda ichki energiya o‘zgarmagani uchun
bo‘ladi. Sikl uchun FIKni hisoblaylik.
Shunday qilib, Otto siklining FIK quyidagicha bo‘lar ekan:
Masalaning berilishiga qarab temperaturalar aniqlanadi va berilgan sikl uchun FIK aniqlanadi. Lekin, shuni alohida ta’kidlab o‘tish kerakki, Otto siklidagi FIK ning qiymati Karno siklidagi FIK ning qiymatidan har doim kichik bo‘ladi.