Ma’ruza№1 Informatika va at fanining maqsad va vazifalari. Zamonaviy axborot texnologiyalar haqida umumiy tushuncha. Zamonaviy shaxsiy kompyuterlar va ularning rivojlanishi

Formatlash uskunalar majmuasi:

- odatdagi format;
-shrift turi;
- shrift o`lchami;
- qalin yozuv;
-egri yozuv;
- tagiga chizilgan holda yozuv
- matnni chap tomonlama rostlash;
- matnni o`rtaga rostlash;
- matnni chap tomonlama rostlash;


- matnni ikki tomonga teng rostlash;
- satrlararo intervalni o`rnatish;
-tartibli raqamlashni o`rnatish;
- belgilarni o`rnatish;
- chap tomonlama chekinish;
- o`ng tomonlama chekinish;
- jadval chegaralarini formatlash;
-matn fonini o`rnatish;
- matn rangini o`rnatish

2.Ixtiyoriy jadval n ta ustun va m ta satrdan iborat. Ular o’z navbatida kataklardan tashkil topadi. Jadvalning asosiy elementi – katak. Katakni o’ziga hos mikro hujjat deyish mumkin. Katakka matn yozish, uni formatlash, hatto rasmlar joylashtirish mumkin bo’ladi. Unga faqatgina yangi jadval joylashtirib bo’lmaydi.
Jadval katagiga kiritilgan axborotlar ham jadval elementi hisoblanadi. Jadvallar quyidagi amallarni bajarishi mumkin.
- jadvalga yangi ustunlar qo’shish; jadvalga yangi satrlar qo’shish;jadval kataklarini birlashtirish; jadval kataklarini bo’laklarga ajratish; jadval elementlarini saralash.
MS.Excel Microsoft Office paketiga kiruvchi hamda Windows operatsion qobiq dastur boshqaruvida ishlovchi ma’lumotli jadvallarni tayyorlash va qayta ishlashga mo’ljallangan dasturdir. Excelda tayyorlangan har bir hujjat ixtiyoriy ism va .XLS kengaytmadan iborat fayl bo’ladi. Har bir faylda bittadan 255 tagacha elektron yacheykalar joylashishi mumkin.Ularning har biri ish varag’i deb yuritiladi. Microsoft Excelning asosiy ish maydoni bu “ish kitobi” bo’lib, u bir yoki bir nechta ish varaqlardan iborat bo’ladi. Ish varag’ida buxgalter kitobi kabi sonlar, matnlar, arifmetrik ifodalar, hisoblar qator va ustunlarda joylashgan bo’ladi. Excelning buxgalter ish kitobidan asosiy farqi barcha ishlarini uno`ng o’zi bajaradi, lekin ma’lumotlarni kiritish foydalanuvchi zimmasiga qoladi. MS Excel dasturida qo`yidagi ishlar ko’lami bajariladi:

• 
  Excelni yuklash
  
• 
  Jadval mavzusini kiritish
  
• 
  Ustun va satrlar kengligini aniqlash
  
• 
  Ustun nomini berish
  
• 
  Jadvalga ma’lumot yozish
  
• 
  Ma’lumotli jadvallarni fayl ko’rinishda diskka yozish
  
• 
  Diskdan faylni ekranga chiqarish
  
• 
  Jadvaldagi ma’lumotlarni tahlil qilish
  
• 
  Shriftlar bilan ishlash
  
• 
  Formula funksiyalar bilan ishlash
  
• 
  Jadval yacheykalarida hisob-kitob ishlarini bajarish
  
• 
  Ma’lumotni saralash
  
• 
  Jadvalni chop etish
  
• 
  Ustun va satrlardagi ma’lumotlarni o’chirish
  
• 
  Diagrammalar hosil qilish
  
• 
  Natijaviy hisobotlarni chop etish
  
• 
  Excel menyusi bilan ishlash
  
• 
  Exceldan chiqish.
  

Qayd etilgan ishlar ko’lami Excelning asosiy imkoniyatlarini belgilaydi. Excel electron jadvali 16384 ta qator va 256 ustundan iborat. Qatorlar 1 dan 16384 gacha raqamlangan, ustunlar esa lotin alifbosining bosh harflari (A,B,….,AA,AB,…..IV) bilan belgilangan. Qator va ustunlar kesishmasida elektron jadvalning tarkibiy asosiy elementi-yacheyka joylashgan. Har bir yacheykaga son, matn yoki formula tarzidagi ma’lumotlar kiritiladi. Ustun kengligini va qator balandligini o’zgartirish ham mumkin. Elektron jadvalning tanlangan yacheykasiga o’tish uchun aniq manzil ko’rsatilishi shart.
Elektron jadvallar asosan iqtisodiy masalalarni yechishga mo’ljallangan bo’lsada, uning tarkibiga kiruvchi vositalar boshqa sohaga tegishli masalalarni yechishga ham, masalan, formulalar bo’yicha hisoblash ishlarini olib borish, grafik va diagrammalar qurishga ham katta yordam beradi. Shuning uchun Excel dasturini o’rganish muhim ahamiyat kasb etadi va har bir foydalanuvchidan EXCEL bilan ishlay olish ko’nikmasiga ega bo’lishni talab etadi.
Excelning asosiy hujjati bu electron jadval hisoblanadi.Yuqoridagi tasvirda esa electron jadvalning umumiy ko’rinishi keltirilgan. Undagi belgilashlarni ko’rib chiqamiz:

1. 
   Menyular qatori.
   
2. 
   Ikki qator asboblar qatori deyiladi.
   
3. 
   Formulalar kiritish maydonchasi
   
4. 
   Faol katakcha manzilini ko’rsatib turuvchi katakcha
   
5. 
   Ustunlar manzili
   
6. 
   Qatorlar manzili
   

Excel muharriri menyusi oynani yuqori qismida joylashgan bo’lib, u 8 bo’limdan iborat: Файл, Правка, Вид, Вставка, Формат, Сервис, Таблица ва Окно.Bu bo’limlar yordamida biz matn fayllari,matn, rasm va istalgan ob’yektlar ustidan har xil amallarni bajarishimiz mumkin. Jadvallarda funksiya va formulalarni ishlatish mumkin.Ularni yozishdan avval =belgisini qo’yishingiz kerak. Funksiyalarda + (qo’shish), - (ayirish), * (ko’paytirish), / (bo’lish), ^ (darajaga ko’tarish) belgilarini ishlatishingiz mumkin.Formulalarda xonalar nomi faqat lotin harflari bilan berilishi shart. Masalan agar А1 va B12 xonalardagi sonlarni qoshish kerak bo’lsa, formula qo`yidagicha bo’ladi. : =А1+В12
Аsosiy funksiyalar:
МИН (xonalar) xonalardagi sonlarni minimalini topish
МАКС (xonalar) xonalardagi sonlarni maksimalini topish
СРЗНАЧ (xonalar)xonalardagi sonlarni o’rtachasinini topish
СУММ (xonalar )Xonalardagi sonlar yig’indisini topish
ЕСЛИ (Shart, to’g’ri,noto’g’ri) shart bo’yicha amallarni bajarish
СЧЁТЗ(xonalar) Bo’sh bo’lmagan xonalarni aniqlash
СЧЁТЕСЛИ(xonalar,shart) shartga javob beruvchi xonalar sonini aniqlash
СЕГОДНЯ ( )bugo`ngi kunni qo’yish
Nazorat savollari Nazorat savollari

1. 
   MS Office dasturlari. Microsoft Word qanday ishga tushuriladi?
   
2. 
   Microsoft Word ning asosiy menyusi va vositalar paneli vazifasi nima?
   
3. 
   Microsoft Word da matnni kiritish, tahrirlash va chop etish. Formatlash tushunchasi haqida ma’lumot bering?
   
4. 
   Microsoft Word da jadvallar bilan qanday ishlaydi?
   
5. 
   Microsoft Excel muharriri va uning qulayliklari haqida ma’lumot bering ?
   
6. 
   Microsoft Excel dasturini boshqa dasturlardan qulayligini tushuntirib o’ting ?
   
7. 
   Microsoft Excel dasturida qo’llanish sohalari ?