Ma’ruza. Yopishqoq suyuqliklar harakati

23.3. Lominar va turbulent oqim.
Suyuqlik harakatini ikki turga lominar va turbulent oqimiga bo’linadi. Lominar oqim deb, suyuqlik qatlamlari o’z harakati davomida bir-biri bilan aralashmadan va ko’ndalang yo’nalishda harakatlanmay qiladigan oqimga aytiladi. Lominar so’zi lotincha lomina-"plastina" so’zidan olingan (99-rasm). Turbulent oqimda suyuqlik qatlamlarida to’g’ri chiziqli harakat yo’qolib, undagi zarralar murakkab egri chiziqlar bo’yicha harakatlanadilar. Turbulent so’zi lotincha turbulentus-"notinch" so’zidan olingan. Bu turdagi oqimlar quyidagi ikki tajriba yordamida izohlanishi mumkin. M idishning yonidagi A jo’mrakdan rezina trubka C yordamida B shisha trubka o’rnatiladi va trubka uchiga rezina qo’yib, u qisqichda qisib qo’yiladi (100-rasm). A jo’mrak ro’parasida rangli suyuqlik qo’yilgan. N idish qo’yilgan. Agar D qisqich ochib oqim yuzaga keltirilsa, tezlik kichik bo’lganda rangli suyuqlik M idishdagi suv bilan aralashmay harakatlanadi. Bu Lominar oqimdir. Tezlikni orttirish uchun B idishni og’dirsak kritik tezlik deb ataluvchi tezlikdan so’ng rangli suyuklik M idishdagi suvni bo’yaydi, u bilan aralasha boshlaydi, harakati fluktuasiali (suyuqlikning tezligi va bosimi, gazning temperaturasi va zichligi noregulyar o’zgaradi) harakatlanadi. Rangli suyuqlik zarrasi to’g’ri chiziqli emas, Murakkab traektoriya bo’ylab harakatlanadi (101-rasm).

Havo oqimida tezlik kichik bo’lganda ipning to’g’ri chiziq bo’yicha joylashuvi (lominar oqim) va tezlik ortsa, egri chiziqli holatini olishi (turbulent oqim) turini o’zgarishini ko’rsatadi (101-rasm,b). Bu rasmlarda havo tezligi v₁2 bo’ladi.