Ma’ruza “Umumiy gidrologiya va iqlimshunoslik” faniga kirish Reja

Nazorat savollari
1. Daryo oqimiga qanday omillar ta’sir etadi?
2. Iqlimiy omillar daryo oqimining hosil bo’lishiga qan­day ta’sir ko’rsatadi?
3. Tog’ daryolari oqimining hosil bo’lishida relefning ta’siri nimalarda aks etadi?
4. O’rta Osiyo misolida daryo oqimiga antropogen omil­lar ta’sirini yoritib bering.
5. Daryo oqimini turli o’lcham birliklarida ifodalashda qanday ko’rsatkichlardan foydalaniladi?
6. Oqim hajmi qanday aniqlanadi?
7. Oqim modulini hisoblash ifodasini eslang.
8. Oqim koeffitsientining tabiiy mohiyatini tushuntiring.
9. Oqimning modul koeffitsienti nimani ifodalaydi?
10. Oqim normasi nima?
Ma’ruza 11. Daryolarning loyqa oqiziqlari va erigan moddalar oqimi
Reja:
1. Suv eroziyasi tasniflari;
2. Daryo oqiziqlari;
3. Oqiziqlarni miqdoriy ifodalash usullari.
4.Tabiiy suvlar kimyoviy tarkibining shakllanishi.
5. Tabiiy suvlarning kimyoviy tarkibiga ko’ra O.A.Alyokin tasnifi
6. Daryo suvining gidrokimyoviy rejimini belgilovchi asosiy ionlar;
7. Daryolar suvini minerallashuv darajasiga bog’liq holda guruhlash;
8. Daryolarning ionli oqimi ko’rsatkichlari va ularni hisoblash usullari.
Tayanch tushunchalar (kalit so’zlar): suv eroziyasi tasniflari, yuza-yonbag’irlardagi eroziya, jar-o’zan eroziyasi, sachratma eroziya, yuza yuvilish, daryo oqiziqlari, tabiiy va kimyoviy yemirilish, denudatsiya, muallaq oqiziqlar, o’zan tubi oqiziqlari, oqiziqlar sarfi, loyqalik, oqiziqlarning granulometrik tarkibi, tabiiy suvlar kimyoviy tarkibining shakllanishi, anion, kation, suvning minerallashuv darajasi, ionli oqim, tabiiy suvlar kimyoviy tarkibining shakllanishi, anion, kation, suvning minerallashuv darajasi, ionli oqim.
Suv eroziyasi tasniflari
Yer sirti holati va unga ta’sir etuvchi omillarga bog’­liq holda daryolar havzalarida kechadigan suv eroziyasi turli shakl va ko’rinishlarda uchraydi. Ularni ma’lum belgilari bo’yicha guruhlash (tasniflash) suv eroziyasi qonuniyatlarini o’rganishda va ular asosida amaliy xulosalar chiqarishda muhim ahamiyat ega.
Daryolar havzalarida kechadigan suv eroziyasi jarayonini kuzatilish o’rniga bog’liq holda quyidagi guruhlarga ajratish mumkin:
- yuza-yonbag’irlardagi suv eroziyasi;
- jar-o’zan suv eroziyasi;
- yer osti suv eroziyasi;
- to’lqin eroziyasi (abraziya).
Suv eroziyasining qayd etilgan turlari o’z navbatida tegishli ko’rinishlarda uchraydi.