Ma’ruza Temir yo‘l transportida ekspluatatsiya ishlari

vagondagi yo‘lovchilar soni
miqdorini ko‘rsatadi. Bu ko‘rsatkichning 
miqdorini ko‘paytirish yo‘lovchi tashish tannarxini kamaytirishga sabab bo‘ladigan 
muhim faktor hisoblanadi. Agar bu ko‘rsatkch 1 foyizga ko‘paysa yo‘lovchi tashish 
tannarxi taxminan 0,5 foyizga kamayadi. 
Yo‘lovchi sostavning bir sutkada o‘rtacha bosib o‘tgan masofasi yo‘lovchi sastav-
kilometrni yo‘lovchi sostav soniga bo‘lgan nisbati yoki yo‘lovchi poezdning yo‘nalish 
masofasi uzunligining 2 barabar miqdorining yo‘lovchi sostavning to‘liq aylanish 
vaqtiga bo‘lgan nisbati bilan aniqlanadi. Sostavning berkitilgan bekatidan reysga 
jo‘natilgan vaqtidan to yana shu bekatdan reysga jo‘natilgan vaqtigacha o‘tgan vaqt
yo‘lovchi sostavning aylanish vaqti deyiladi.
6.Lokomotivlardan foydalanish ko‘rsatkichlari va
ularning iqtisodiy samaradorligi 
Lokomotivlardan 
samarali 
foydalanish 
darajasini 
belgilovchi 
asosiy 
ko‘rsatkichlar quyidagilardan iborat: 

yuk poezdlarning o‘rtacha og‘irligi, ( Q
,br
, Q
,n
) 

poezdlar harakatining tezligi, (V) 

poezddagi vagonlarning o‘rtacha soni,

lokomotivlarning yordamchi bosib o‘tgan masofa koeffitsienti,

lokomotivning bir sutka davomida vaqt byudjeti,

lokomotivning o‘rtacha bir sukada bosgan masofasi va o‘rtacha bir sutkada 
lokomotivning ish unumdorligi. 
Poezdlarning o‘rtacha og‘irligi brutto va netto miqdorida ifodalanadi.
Poezdning bruttoda ifodalngan o‘rtacha og‘irligi- tonna-kilometr bruttoni poezd-
kilometr miqdoriga, poezdning nettoda ifodalangan og‘irligini tonna-kilometr nettoni 
poezd-kilometr miqdoriga taqsimlab aniqlanadi.






Nl
l
Q
бр
бр
:
 ;




Nl
l
Q
Н
Н
:

tonna,
 

bu yerda 
бр
l


-tonna-kilometr brutto; 

Nl
-poezd-kilometr. 

---

Poezdning o‘rtcha og‘irlik vazniga lokomotivning tortish kuchi, temir yo‘lning 
tekisligi va quvvati, poezdlarning harakat tezligi, vagonlarning tarkibi, poezdlarni qabul 
qilish va jo‘natish izlarining uzunligi va boshqalar ta’sir ko‘rsatadi. 
Poezdlarning og‘irlik vazni oshishi natijasida poezd va lokomotivlarning bosgan 
masofasi kamayishiga olib keladi. Bu holat harakatdagi sostavlarni ta’mirlash, 
amartizatsiya ajratmalari, tashish ishlarini bajarish uchun sarflanadigan yoqilg‘i, elektr 
energiya sarfi, manyovr ishlari va lokomotiv brigadalar uchun sarf xarajatlarning 
kamayishiga katta ta’sir ko‘rsatadi. Lekin poezdlarning og‘irlik vazni oshishi to‘liq 
sostavli poezdlar tuzish uchun etarli miqdorda vagonlarni to‘plash qo‘shimcha vaqt
talab qiladi, bu esa qo‘shimcha xarajat talab qiladi.