M’aruza O‘zbekistonda ehtimolliklar nazariyasi va matematik statistika fani

Statistik materialni tanlash usullari

Tanlanma tuzishda usaytaru (qaytariladigan) va usaytmasu (qaytarilmaydigan) usullar mavjud. Qaytariladigan usul bilan tanlanma tuzishda bosh majmuadan olingan har bir element bosh majmuaga qaytariladi, undan so’ng esa yangi element tanlab olinadi. Qaytarilmaydigan usul, olingan elementlar bosh to’plamga qaytarilmaydi.

Qaytariladigan usulni o’zaro bog’liq bo’lmagan tajribalar ketma-ketligi, qaytarilmaydigan usulni esa o’zaro bog’liq tajribalar ketma-ketligi deb qarash mumkin.
Agar tanlanma hajmi, bosh majmuaga nisbatan ancha kichik bo’lsa, ikkala usul ham bir xil natijaga olib kelishi mumkin.
Bunda tashqari tanlanma tuzishning
1. Oddiy
2. Mexanik
3. Tipik
4. Qismiy usullari mavjud.
Statistik satorlar. Gistogramma
o’lchashlar va kuzatuvlar natijasida olingan statistik materiallarni quyidagi jadvalga joylashtiramiz:

i	1	2	3	...	i	...	n
xi	x1	x2	x3	...	xi	...	xn

Bunday jadval oddiy statistik qator deyiladi. Agar o’lchovlar soni juda katta bo’lsa, bunday o’lchovlarni yuqoridagi jadval ko’rinishida tasvirlash qiyin. Shuning uchun oddiy statistik qator o’rniga guruhlash bajariladi va u quyidagicha amalga oshiriladi. x miqdorning butun qiymatlar sohasini teng bo’laklarga bo’lamiz (a₀;a₁), (a₁;a₂),... (a_-1;a_) ва (a_k-1;a_k) intervalga x miqdorning tushgan qiymatlari mk larni hisoblaymiz, interval chegarasiga tushgan qiymat yo chap intervalga yo o’ng intervalga mos deb hisoblanadi: сони (a_k-1;a_k) intervalga mos keluvchi nisbiy chastotadir. (2) ekanligi o’z–o’zidan ma'lum

Quyidagi jadvalni tuzamiz:

Interval	(a0;a1)	(a1;a2)	...	(ak-1;ak)	...	(a-1; a)
mk	m1	m2	...	mk	...	m
Pk^*	P1^*	P2^*	...	Pk^*	...	P^*

Guruhlarni quyidagi geometrik shaklda ham tasvirlash mumkin. Ox o’qida а₀,а₁,..., a_k ,...,a_ larni [a_k-1, а_к] keamaga mos to’rburchak yuzini P_k^* deb belgilab

а₀ а₁ а₂ а₃ а₄ а₅ х