Ma`ruza o`qituvchisi: navro`zzoda baxtiyor negmatovich iqtisodiyot fanlari doktori, professor

KBSda siljitish (promotion)ning xususiyatlari

• ko‘p mablag1 sarf qilinadigan siljitish usullaridan kam foydalanishi;
• vitrina va tashqi reklama vositalaridan ko‘proq foydalanishi;
• tovarni targ‘ib qilishda mahalliy aholining ko‘magidan foydalanishi;
• shaxsan sotish va propaganda usullaridan ko‘proq foydalanishi.

Kichik va yirik korxonalarda marketingning samaradorligi turlicha.

• KBSlarning imkoniyatlari ancha cheklanganligi tufayli kam mablag` talab qiladigan vositalardan foydalanish natijasida olinayotgan samara nisbatan kam bo‘lsa ham, ammo samaradorlik ko‘rsatkichlari yirik korxonalamikidan yuqoriroqdir.

• Chunki, qo‘llanilayotgan marketingli vositalarning iste’molchilarni “sotib olish uchun qaror qabul qilish jarayoni”ga ta’sir qilish darajasi bir muncha kuchli.

KBS larda moliyaviy, mehnat va boshqa resurslarning kamligi, bir ishchining bir nechta vazifani bajarishi zaruratini tug‘diradi.

• KBSlardagi marketing xizmati “cheklangan imkoniyatlar doirasida” tamoyiliga asoslanishi va “gorizontal” shaklga ega bo‘lishi lozim. Buning natijasida marketing xizmatini amalga oshiruvchi shaxs bir vaqtning o'zida turdosh bo‘lgan bir qancha (menejment, hisob) vazifalarni bajarib borishiga imkoniyat tug‘iladi.

• Shu bois,
• yirik korxonalarda qo`llanilayotgan marketingni tashkiliy shakllarini va
• uning tamoyillarini KBS larga to‘g‘ridan-to‘g‘ri tatbiq etib bo`lmaydi.

3-SAVOL

• MEHNATGA LAYOQATLI AHOLINING TADBIRKORLIK QOBILIYATINI MARKETING USULIDA O`RGANISH
•  

ТАДБИРКОРЛИК ҚОБИЛИЯТЛАРИНИ ДИАГНОСТИКАЛАШ УСЛУБИЁТИ

• Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик билан шуғулланиш учун киши муайян даражада тадбиркорлик билимларга эга бўлиши лозим.Янги ишни бошлашга киришадиган шахсни тадбиркорлик қобилиятларини диагностика қилиш йўли билан аниқлаш мумкин.Диагностика натижаларига кўра уларга тадбиркорлик қобилиятларини ривожлантириш бўйича аниқ тавсиялар берилади.
• Инсоннинг тадбиркорлик қобилиятларини диагностика қилиш қуйидаги 21 саволларга жавоб бериш орқали ўтказилади.Ҳар бир бизнесини яратадиган киши бу саволларга “ҳа”, “бўлиши мумкин” ёки “йўқ” жавобини танлаш орқали диагностикадан ўтади.

1.	Барча тўсқинларга қарамасдан бошланган ишни охиригача етказа оласизми?	ҳа	БМ	йўқ
2.	Қабул қилган қарорингизни мақуллаб тура оласизми?	ҳа	БМ	йўқ
3	Раҳбарлик масъулиятини ўз зиммангизга олиш сизга ёқадими?	ҳа	БМ	йўқ
4	Ҳамкорларингизни ҳурмат ва ишончини қозоганмисиз?	ҳа	БМ	йўқ
5	Танланган тадбиркорлик фаолияти билан шуғулланиш учун соғлиқингиз имкон берадими?	ҳа	БМ	йўқ

• ҚУЙИДАГИ САВОЛЛАРГА “ҲА”, “БЎЛИШИ МУМКИН (БМ)” ЁКИ “ЙЎҚ” ЖАВОБНИ ТАНЛАБ АЙЛАНА ОРҚАЛИ БЕЛГИЛАНГ!

6	Дарҳол самара ололмасдан бир кечаю кундузда 12-14 соат ишлашга тайёрмисиз?	ҳа	БМ	йўқ
7	Одамлар билан мулоқот қилиш ва ишлашни ёқтирасизми?	ҳа	БМ	йўқ
8	Тўғри танланган ишингизга бошқаларни ҳам ишонтира ва эргаштира оласизми?	ҳа	БМ	йўқ
9	Атрофдаги кишиларнинг ҳаракатлари ва қилиқлари сизга тушунарлими?	ҳа	БМ	йўқ
10	Ўз ишингизни бошламоқчи бўлган соҳада иш тажрибангиз борми?	ҳа	БМ	йўқ

11	Амалдаги бухгалтерия ҳисобини юритиш, даромадлар бўйича деклаларцияларни тўлдириш, иш ҳақи ёзиш, солиққа тортиш тартиблари билан танишмисиз?	ҳа	БМ	йўқ
12	Сиз таклиф этадиган товар ёки хизматларга туман, шаҳар ёки вилоятингизда талаб бўладими?	ҳа	БМ	йўқ
13	Шаҳар (туман, вилоят) ингизда мавжуд бўлган соҳангиз бўйича бошқа кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектларида ишлар қандай бориши ҳақида маълумотга эгамисиз?	ҳа	БМ	йўқ
14	Ижарага олиш мумкин бўлган бинони биласизми? Агар бундай бино бўлмаса, ўз ишингизни ўз уйингизда ташкиллаштириш учун турар жойингизнинг кенглиги етарлими?	ҳа	БМ	йўқ
15	Хусусий ишингиз ярим йил даромад келтирмаслигига тайёрмисиз?	ҳа	БМ	йўқ

16	Корхонангизни биринчи йил давомида қўллаб-қувватлаш учун етарли молиявий ресурсларга эгамисиз?	ҳа	БМ	йўқ
17	Ўз ишингизни яратиш учун дастлабки капиталингиз мавжудми?	ҳа	БМ	йўқ
18	Яратаётган бизнесингизга қариндошлар ва танишларингизни молияларини жалб қилиш имкониятинигиз борми?	ҳа	БМ	йўқ
19	Бизнесингизга зарурий бўлган материаллар таъминловчиларини биласизми?	ҳа	БМ	йўқ
20	Сизда етишмаган тажриба ва билимларга эга бўлган ишбилармон мутахассисларни биласизми?	ҳа	БМ	йўқ
21	Ўз ишингизни яратиш - асосий мақсадингиз бўлишига аминмисиз?	ҳа	БМ	йўқ

НАТИЖАЛАРНИ ЯКУНЛАШ:

• Ижобий жавоблар ҳисоблаб чиқилади.
• Ҳар бир “Ҳа” жавобга 1 балл берилади.
• Ҳар бир “Бўлиши мумкин” жавобга 0,5 балл берилади.
• “Йўқ” жавобга балл берилмайди.
• Балларнинг йиғиндиси бўйича шахсни тадбиркорлик қобилиятларининг учта даражаси аниқланади (кейинги слайдда қаранг).

ТАДБИРКОРЛИК ҚОБИЛИЯТЛАРИНИ РИВОЖЛАНГАНЛИК ДАРАЖАЛАРИ:

	Тадбиркорлик қобилиятини ривожланганлик даражалари	Эксперт маслаҳатлари
1	“Заиф” даражадаги тадбиркорлик қобилиятлари	Ҳозир ишлайдиган жойигизда меҳрингизни ошириб пенсиягача меҳнат фаолияти билан сихат-саломат ишлаб юринг!
2	“Салоҳиятли” даражадаги тадбиркорлик қобилиятлари	Сиз ҳозир ишлайдиган жойигиздан ташқари тадбиркорлик иши билан ҳам шуғулсангиз бўлади. Лекин асосий даромад манбаи сифатидаги ҳозирги касбингизни қадрланг!
3	“Ривожланган” даражадаги тадбиркорлик қобилиятлари.	Агар сиз ҳозир ишлайдиган жойигизда қоғозбозлик, мажлисбозлик ва лавозимизга хос бўлмаган ишларни бажариши ёқмасаю, ушбу ишдан оладиган ойлик рўзғорга етишмаса, Сизда тадбиркорлик фаолиятига тўлиқ ўтиш учун яхши имконят мавжуд. Ундан фойдаланишингиз мумкин!

• РЕСПОНДЕНТЛАРНИНГ ТАДБИРКОРЛИК ҚОБИЛИЯТЛАРИНИ
• РИВОЖЛАНГАНЛИК ДАРАЖАЛАРИ БЎЙИЧА Б.НАВРЎЗЗОДАНИНГ ЭКСПЕРТ МАСЛАҲАТЛАРИ