Маъруза мавзу: Одам органлар системасининг онто

Тер безлари. 
Сут эмизувчиларнинг тер безлари амфибиялар тери без- 
ларига гамологдир. Тер безлари айириш ва терморегуляция жараёнида катта 
аҳамиятга эга. Айрим тер безлари тубан сут эмизувчиларда дифференцирла- 
ниб, сут безларига айланган. Тухум қўювчилар (яъни клоакалилар –ўрдак- 
бурун, ехидна)да сут безлари тузилиши ва ривожланиши бўйича тер безла- 
рига ўхшаш. Сут безлари сутэмизувчиларда тер безларининг гомологик 
ҳисобланади. Сут безларини ва улардаги сўрғичларини сони бир жуфтдан 25 
жуфтгача бўлиши мумкин. Лекин сут эмизувчиларни ҳаммасини эмбрио- 
генез даврида, қорни юзасида қўлтиқ ости чўқурчасидан токи қов қисмгача
«сут чизиқлари» деб номланадиган иккита ўнг ва чап чизиқ юзага келади. . 
Кейинчалик бу чизиқларда сўрғичлар дифференцияланиб, уларнинг кўп 
қисми кейинчалик редукцияга ўчрайди ва йўқолиб кетади.
Ёғ безлари. 
Ёғ безлари фақат сут эмизувчилар терисида ҳосил бўлади ва 
улар фақат сут эмизувчиларга хосдир. Ё
F 
безлари ҳосиласи соч ва терини 
мойлаб, ташқи муҳит таъсиридан сақлайди. Ажралган ёғ, сочлар ва тер 
юзасини ёғлаб, уларнинг эластик, юмшоқ қилиб, нам бўлиб қолишдан
сақлайди
 
Тери эволюциясининг асосий йўналиши: тери қаватларининг мукаммал- 
лашуви, ундаги айрим без таиачалари, юнгнинг ҳосил бўлишидан иборат- 
дир. Бу ҳосилалар ташқи муҳитнинг механик таъсири, кўриб қолиш 
кабилардан сақлайди. 
Шундай қилиб, қопловчи тўқима эваяюцияси умуртқали ҳайвонларда 
қуйидаги йўналишда амалга ошган: 
1. Терининг дерма ва гиподерма қаватларини пайдо бўлиши. 
2. Эпидермис қаватини бир қаватликдан кўп қаватликка айланиши. 
3. Тери ҳосилаларини вужудга келиши. 

---

Одамларда тери ва унинг ҳосилалари иккита эмбрионал варағидан – 
эктодерма ва эндодермадан тараққий этади: эктодермадан терининг ташқи 
қавати – эпидермис, тери ҳосилалари(соч,тирноқ, тер,ёғ,сут) ҳосил бўлса, 
мезодермадан хусусий тери-дерма ҳамда тери ости қатлами-гиподерма 
вужудга келади. Одам эмбриогенезининг биринчи ҳафталаридан бошлаб 
эпидермис шакллана бошлайди. Эмбрион ҳаётинииг учинчи ойларига келиб 
эпидермис кўп қаватликга айланади. Эмбрионал тараққиётнинг биринчи 
ойларидан бошлаб дерма ва гиподерма ривожлана бошлайди. Ҳомиланинг уч 
ойлик давридан бошлаб терида соч, тирноқ ва тер безларининг кўртаги пайдо 
бўла бошлайди.
Сут эмизувчилар ва одамнинг тери қоплами онтогенези, уларнинг 
эволюцияси архаллаксис типда борганлигидан далолат беради. Ҳақиқатдан, 
судралиб юрувчилар эмбриогенези учун характерли бўлган шохсимон 
тангачалар ва бошқа белгилар, буларда рекапутуляцияланмайди. Тери 
қоплами онтогенезини бузилиши айрим атавестик парокларни ривож- 
ланишига сабабчи бўлади: