Ma’ruza matni

MA‘RUZA MASHG‘ULOTLARI. 
109 
 
 
5. Ta‘lim tizimida rejalashtirishning turlari. 
Rejalashtirishda istiqbolli va joriy turlar farqlanadi. 
Istiqbolli reja bu
— Xalq ta‘limi vazirligi, viloyat boshqarmalari, tuman va shahar moliya-
iqgisod bo‘limlari tomonidan uzoq muddatga (5—10 yilga) mo‘ljallab tuziladigan rejalar 
tushuniladi.
Joriy rejalashtirish
— har yili amalga oshiriladigan moliyaviy-xo‘jalik ishlari rejasidir. Ta‘lim 
tizimi yuqori boshqaruv organlari qonunchilikda belgilangan xuquq va vakolatlari doirasida 
maktabgacha ta‘lim muassasalariga tegishli ko‘rsatmalar beradi, muassasa o‘z faoliyatida 
qonunchilikka qanchalik rioya qilayotgani, ijtimoiy mulkni qay darajada tasarruf etayotgani ishlab 
chiqarish va moliyaviy xo‘jalik faoliyatini nazorat etadi, zarur hollarda boshqa manfaatdor 
tashkilotlarni jalb qilib, bir yilda bir marta kompleks tekshiruvni amalga oshiradi.
Maktabgacha ta‘lim muassasalarining 
xarajat smetalari
ularning ijtimoiy-tarbiyaviy va 
moliyaviy-xujalik faoliyatini amalga oshirish uchun ajratilgan mablag‘larning qanday maqsadlarga 
sarflanishi va choraklar bo‘yicha taqsimlanishini belgilab beradigan asosiy xujjat hisoblanali. Ana 
shu smetaga asoslanib, byudjetda maktabgacha ta‘lim muassasasining moliyaviy ehtiyojlari uchun 
mablag‘ ko‘zda tutiladi va konunchilikda belgilangan tartibda muassasa hisob raqamiga o‘tkazib 
beriladi.
Maktabgacha ta‘lim muassasalari vazirliklar, idoralar, xalq deputatlari mahalliy kengashlari 
qaroriga binoan, respublika, viloyat, shahar va tumanlar xalq xo‘jaligi rejasida belgilab berilgan 
bolalar kontingenti doirasida tuziladi. 
Ta‘kidlash joizki, ta‘lim soxasi va kadrlar tayyorlashni moliyalashtirish tizimi uzluksiz 
takomillashtirib boriladi, jumladan, uning ko‘p variantlik (byudjet va byudjetdan tashkari 
manbalardan) tizimi joriy etilib, ta‘lim muassasalarining o‘zini o‘zi mablag‘ bilan ta‘minlash, 
xususiy hamda chet el investitsiyalarini ta‘lim sohasiga jalb etish borasida sa‘y - xarakatlari 
rag‘batlantiriladi.
Respublika fuqarolari uchun keyinchalik ularni to‘lashning moslashuvchan tizimiga asoslangan 
ta‘lim kreditlari berish mexanizmini shakllantirishga, uzluksiz ta‘lim va kadrlar tayyorlash tizimini 
moddiy jihatdan qo‘llab-quvvatlashda donorlik va homiylar mavqeini kuchaytirishga alohida e‘tibor 
qaratiladi. SHuningdek, ta‘lim sohasida pullik xizmatlar ko‘rsatish, tadbirkorlik, maslahatlar berish, 
ekspertiza ishlari, noshirlik, ishlab chiqarish hamda muassasa nizomida belgilab qo‘yilgan 
vazifalarga muvofiq boshqa tarzdagi faoliyat yunalishlari rivojlantirib, shu asosda ta‘lim 
muassasalari daromadlarini ko‘paytirish ta‘minlanadi.
Rejalashtirishning asosiy bosqichlari bo‘yicha Venn diagrammasini to‘ldiring