Ma’ruza matni

MA‘RUZA MASHG‘ULOTLARI. 
105 
kutilayotgan xarajatlarni prognoz kilishda qiyinchiliklarni tug‘dirmoqda. Bu sohada ham ma‘lum 
egiluvchanlikni kiritishni o‘rinli deb bilamiz. Ya‘ni havoning past-baland kelishini inobatga olgan 
holda mablag‘larni ma‘lum me‘yorda ajratishni kamaytirish va yoki aksincha kupaytirib berish - 
mahalliy byudjetlarning ijro samaradorligini oshirilishida ma‘lum rezervlarga ega. 
Yandeks.DirektKak effektivno prodavatь muzыku?
 
2. Maktabgacha ta‘lim muassasasi smetasi va uni tuzish tartibi. 
 
Smeta 
— maktabgacha ta‘lim muassasasining barcha xarajatlari va ularni qoplash manbalari, 
byudjet ajratmalari va ota-onalar mablag‘larini aks ettiradigan moliyaviy-me‘yoriy xujjatdir.
Maktabgacha ta‘lim muassasasida yozgi hordiq va sog‘lomlashtirish tadbirlarini o‘tkazish 
uchun alohida smeta tuziladi. Ishlab chiqarish ko‘rsatkichlarini aniqlashda muassasadagi guruhlar, 
bolalar soni, ularning muassasada qancha vaqt bo‘lishi, muassasa xodimlarining necha soat ishlashi 
va ishning turiga ham alohida e‘tibor beriladi. Smeta xarajatlarini rejalashtirish quyidagi moddalar 
bo‘yicha amalga oshiriladi: «Ish haqi», «Ish haqiga nisbatan ajratmalar», «Ma‘muriy va xo‘jalik 
xarajatlari», «Xizmat safarlari xarajatlari», «Adabiyotlar, ko‘rgazmali vositalar va o‘yinchoqlar 
sotib olish», «Ovqatlantirish xarajatlari», «Asbob-uskuna va jihozlar sotib olish», «Bino va 
inshootlarni kapital ta‘mirlash xarajatlari», «Boshqa xarajatlar».
Bolalarni «Ovqatlantirish xarajatlari» moddasi asosida taomnoma tuzish:
«Ovkatlantirish xarajatlari» moddasiga bolalarni ovqatlantirishga mo‘ljallangan mablag‘lar 
kiritiladi. Taomnoma bitta bolaga kunlik ovqatlanish uchun belgilangan pul me‘yori va yil 
davomidagi tushumlar asosida tuziladi. Bunda maktabgacha ta‘lim muassasasining turi, ish vakti 
e‘tiborga olinadi. Ovqatlantirish me‘yori Sog‘liqni sakdash, Moliya va Iktisodiyot vazirliklari 
tomonidan belgilab beriladi. Ovqatlanishga ajratiladigan mablag‘ mikdorini anikqlash uchun bir 
bolaga kuniga sarflanadigan ovqat qiymatini maktabgacha ta‘lim va yasli guruhlari bo‘yicha jami 
bola soniga ko‘paytiriladi. SHuningdek, maktabgacha ta‘lim muassasasi smetasiga barcha 
xodimlarning ovqatlanishi uchun mablag‘ ajratish ham ko‘zda tutiladi. Bu xalq ta‘limi va moliya 
bo‘limlari tomonidan alohida ro‘yxat bo‘yicha amalga oshiriladi. Bunda xodimlar xaq to‘lash 
hisobiga maktabgacha ta‘lim muassasalarida ovqatlanishlari mumkin. Smeta amal qiladigan yil va 
muassasa kaysi byudjet hisobidan mablag‘ bilan ta‘minlanishi qayd etiladi. Yozgi dam olish va 
sog‘lomlashtirish tadbirlarini o‘tkazish sarf-xarajatlari maktabgacha ta‘lim muassasasi xarajat 
smetasiga kiritilmaydi. Bunday tadbirlar o‘tkaziladigan hollarda ularni amalga oshirish bilan bog‘liq 
ko‘shimcha xarajatlar uchun alohida smeta tuziladi. SHuningdek, bolalar bog‘chalarida ota-onalar 
mablag‘lari hisobga olingan alohida smeta ham tuziladi. 
Smeta byudjetida qayd etilgan xarajat moddalari Moliya vazirligi tomonidan tasdiklangan xujjat 
asosida tuziladi. Smetada muassasaning kelasi yil uchun hisoblab chiqilgan jami hamda har bir 
modda bo‘yicha xarajatlar miqdori joriy yilga tasdiqlangan xarajatlar summasi smeta qachon 
tuzilayotgani va o‘tgan davrdagi haqiqiy xarajatlar miqdori e‘tiborga olingan holda kiritilgan 
o‘zgartishlar bilan taqqoslab keltiriladi.
Ko‘rsatilgan ma‘lumotlarni taqqoslashda smetani ijro etish jarayonida undan chetga chiqish 
hollarining yuz bergani va ularning sababini aniqlash asosida kelasi yilgi xarajatlar miqdorini tug‘ri 
belgilash talab etiladi.
Maktabgacha ta‘lim muassasalari smeta tuzish vaqtida kelgusi yilgi ish ko‘rsatkichlarini 
(guruhlar va tarbiyalanuvchilar sonining ortishi, bolalarning muassasada bo‘lish vaqti va hokazo) 
belgilashda o‘zi buysungan yuqori tashkilotning me‘yoriy xujjatlari, buyruq va ko‘rsatmalariga 

---